8592539761

4 PISMO PG

Już prawie mamy nowe prawo o szkolnictwie wyższym...

W środowisku akademickim toczy się dyskusja na temat zmian ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach i tytule naukowym oraz o stopniach naukowych i tytule w zakresie sztuki, a także o zmianie niektórych innych ustaw. Projektem rządowym, poprawionym przez Sejm, zajmował się w dniach 2-3 marca br. Senat Rzeczypospolitej Polskiej. Wszystko wskazuje na to, że zmienione ustawy zaczną obowiązywać wkrótce, od roku akademickiego 2011/2012.

Ustawa proponuje wiele zmian dobrych, wiele idących w dobrym kierunku, ale też i takie, które budzą wątpliwości. Do zalet nowych regulacji, moim zdaniem, można zaliczyć przede wszystkim znaczące zwiększenie autonomii uczelni, szczególnie w zakresie programów i form kształcenia, ich uelastycznienia (np. prowadzenie indywidualnych studiów międzyobszarowych), ale też z drugiej strony zwiększenie odpowiedzialności uczelni. Symbolem zwiększenia tej odpowiedzialności jest wprowadzenie dyplomu uczelnianego (nie państwowego, jak dotąd), na którego markę uczelnia musi sama zapracować (protestowały uczelnie niepubliczne). Rektor odpowiadać będzie między innymi za opracowanie strategii rozwoju oraz wdrożenie systemu jakości (nie jak dotąd za całokształt). Kwestie jakości stają się kluczowe. Najlepsze jednostki uczelni (nieliczne) uzyskają status Krajowych Naukowych Ośrodków Wiodących (KNOW), co premiowane będzie finansowo. Możliwe będzie tworzenie związków uczelni, jednostek międzywydziałowych i wspólnych, a także międzyuczelnianych centrów naukowych. Kompetencje absolwentów określane będą „na wyjściu", z uwzględnieniem standardów europejskich i światowych. Krajowe Ramy Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego zawierać będą opis poprzez określenie efektów kształcenia, kwalifikacji zdobytych w systemie szkolnictwa wyższego. Znacząco zwiększy się przejrzystość uczelni i całego systemu poprzez uruchomienie Systemu Informacji o Szkolnictwie Wyższym. Oceny i opinie dotyczące postępowań o nadanie uprawnień czy też stopni i tytułów naukowych będą dostępne na stronach internetowych.

Dla sprostania odpowiedzialności, rektor wyposażony zostaje w ważne instrumenty. Zatrudnienie nauczyciela poza uczelnią wymagać będzie zgody rektora, co powinno podnieść jakość kształcenia i rozwoju kadr w macierzystej uczelni (ważne szczególnie na uniwersytetach). Większość kadry zatrudniona będzie na czas określony (umożliwi to większą rotację, a tym samym dobór najlepszych), a mianowanie ograniczone zostanie do profesorów tytularnych.

Ponadto ocena osiągnięć odbywać się będzie co dwa lata (dotąd co cztery). Będzie ona uwzględniała również opinie studentów. Przy dwóch ocenach negatywnych bądź niesprostaniu niemal sztywnym wymogom terminowym w realizacji doktoratu lub habilitacji nastąpi zwolnienie. Możliwe też będzie zatrudnienie na stanowisku profesora osoby z doktoratem, mającej znaczące doświadczenie zawodowe zdobyte poza uczelnią w dziedzinie związanej z kierunkiem studiów (także zdobyte za granicą).

Niektóre nowe regulacje budzą też wątpliwości, stanowią ogromne wyzwanie. Dotyczą one w szczególności postępowania związanego z nadawaniem stopnia doktora habilitowanego. Procedurę uruchamia się poprzez Centralną Komisję, do której wniosek wraz z autoreferatem kieruje osoba ubiegająca się o nadanie stopnia doktora habilitowanego, wskazując jednocześnie radę wydziału (naukową) do przeprowadzenia postępowania. Centralna Komisja powołuje siedmioosobową Komisję habilitacyjną, do której wyznacza czterech „swoich" przedstawicieli (w tym przewodniczącego i dwóch recenzentów), zaś trzech wyznacza rada (w tym sekretarza i jednego recenzenta). Po przeprowadzeniu postępowania członkowie Komisji, w głosowaniu jawnym, podejmują uchwałę zawierającą opinię, na podstawie której rada podejmuje decyzję ostateczną. Czy taka Komisja nie będzie traktowana przez radę jako „ciało obce", narzucające decyzję radzie? Określone zostają przy tym bardzo krótkie terminy realizacji poszczególnych etapów postępowania. Nie wiadomo czy realne, ze względu na bardzo dużą liczbę postępowań prowadzonych centralnie przez Centralną Komisję. Recenzent powołany w tym postępowaniu podpisuje umowę, w której określone są nawet kary za niewy-wiązanie się z terminu (może to skutkować odmowami). Czy sprzyjać to będzie jakości? Ponadto, czy taka procedura ułatwi, czy też utrudni uzyskanie stopnia naukowego? Wątpliwa jest także propozycja jawnego głosowania w Komisji, w sprawie przecież osobowej.

Poważne wątpliwości budzi umożliwienie zwolnienia osoby mianowanej (profesora tytularnego) już po jednej negatywnej ocenie, a w szczególnych przypadkach („z innych ważnych przyczyn" - jakich?) pracę wypowiedzieć może rektor jedynie po zasięgnięciu opinii (bez zgody) organu kolegialnego. Te zmiany są niezrozumiałe, szczególnie w sytuacji, gdy zwolnienie pracowników niemianowanych ma miejsce po dwukrotnej negatywnej ocenie.

Nr 3/2011