8955900096

Mickiewicz, 'Dziady

Na czym polega to zjawisko, z czego wynika? Z podwójnego, jak się wydaje, przekazu wysyłanego odbiorcy. Jeden jest skierowany do jego rozumu i poczucia słuszności (lub, szerzej, moralności, etyki) i głosi, że cudzołóstwo, łamanie obietnic, grzech, uleganie niekontrolowanym porywom itp. są złem i zasługują na potępienie: w przypadku Dantego - na piekło. Drugi jest skierowany do emocji i instynktów, niekiedy nieświadomych, czytelnika i skłania go pewnego rodzaju podstępem do utożsamiania się z uczuciami i postawami bohaterów, którzy upadają. Nie bez znaczenia jest też estetyczny wymiar opisu tego, co „złe”, „niesłuszne”, lecz pięknie opisane. Piękno i sugestywność opisu zdecydowanie skłania nas raczej do reakcji estetyczno-uczuciowej niż racjonalno-etycznej³⁵.

podobnym do bohaterów tych banalnych opowieści - jest stanem ducha bliskim lu-bieżności. Jest narcyzmem.]. Słowa te mogłyby być odniesione wprost do bohaterki Flauberta - o czym niżej.

³⁵ Por. rozważania na ten temat Noela Carrolla: Emotions put us in touch with our values. They enable us to size up a situation in terms of vcilue. By portraying a situation in terms of an emotive optic, then, an author or director can mobilize some of our most important ciutomatic mechanisms for detecting value and then for comprehending the situations in ąuestion under its aegis. (...) Emotions are a tool for making judgments which do not reąuire refle.ction on abstract principles, but which size up circumstances automatically. (...) the typical narrative can e.nlist the emotions in the seryice. of ethical understanding, shaping the situation in a way that makes it morally intelligible, that shows us what is at stake, and how to evaluate it.; (...) the emotions themselves are suspect as sources of morał understanding. (...) everyone knows that the emotions can be manipulated (...). There is no genuine clarity to be had from typical narratives. At best their distortions are mistaken for clarity as the result of the emotional manipula-tion of readers, listeners, and viewers.; Narrative and the Ethical Life, w: Art and Ethical Criticism, ed. by Garry L. Hagberg, Blackwell Publishing 2008, s. 42-43. [Emocje pozwalają nam wchodzić w kontakt z naszymi wartościami; ujmować sytuację w kategoriach wartości. Portretując jakąś sytuację w kategoriach optyki emocjonalnej, autor lub reżyser może zmobilizować niektóre nasze automatyczne mechanizmy wykrywania wartości i pojmowania ich pod tym kątem. (...) Uczucia są narzędziem wydawania sądów, które nie wymagają refleksji na temat abstrakcyjnych zasad, lecz automatycznie oceniają sytuacje. (...) typowa narracja może posłużyć się emocjami, by umożliwić nam zrozumienie etyczne, określenie sytuacji w sposób moralnie intel-ligibilny, ukazać nam, o co chodzi i jak to oceniać. (...) same emocje są podejrzane jako źródło moralnego zrozumienia. (...) każdy wie, że uczuciami można manipulować [podkr. - MC-K]. W typowych narracjach nie istnieje prawdziwa czystość. W najlepszym razie przekręcanie w nich faktów może być mylone z czystością wskutek emocjonalnej manipulacji czytelnikami, słuchaczami, widzami.].

21