8748916432

W zdobywaniu pełnej wiedzy o uczniu wsparciem dla nauczyciela stają się zdobycze pedagogiki. Ta ostatnia zwraca szczególną uwagę na młodego człowieka i rolę współczesnej szkoły w jego wychowaniu i kształceniu. Dziecko jako najważniejszy uczestnik społecznej komunikacji, będąc uczniem, przyjmuje jedno z zadań społecznych. Dlatego też bardzo istotne jest inicjowanie procesu edukacyjnego, dającego mu szansę nabywania umiejętności w kreowaniu i wyrażaniu siebie samego. Z tego względu ważne są relacje zachodzące między nauczycielem i uczniem¹⁵. Bez wątpienia pierwszy z nich musi być dobrym psychologiem i dydaktykiem, potrafiącym organizować proces lekcyjny zgodnie z wiedzą o uczniu i nauczaniu. Tylko w ten sposób może przyczynić się do tego, by jego wychowanek w świecie ubogim w wartości, a bogatym w zagrożenia, „stawał się pełnowartościowym człowiekiem"¹⁶.

Wpisana dzisiaj w edukację polonistyczną potrzeba rzetelnej wiedzy interdyscyplinarnej o wychowanku, ściśle powiązanej ze współczesną antropologią i aksjologią, wyrasta z międzywojennej polskiej myśli pedagogicznej. Ta ostatnia nawiązywała do istniejących wówczas światowych kierunków i prądów pedagogicznych¹⁷. Były one fundamentem zmian dotychczasowego spojrzenia na dziecko i jego wychowanie. Najważniejszy cel stanowiło poznawanie psychiki dziecka oraz zdecydowane przeciwstawianie się jego bierności w szkole, w której dotąd dominował nauczyciel. Działalność ucznia, zdaniem Johna Deweya, musiała być podstawowym środkiem wyzwolenia jego wrodzonych sił między innymi w kształtowaniu społecznej świadomości¹⁸. W związku z tym postulował on takie ułożenie programów, które łączyłoby się z naturalnym rozwojem zdolności i doświadczeń dzieci. Cały proces kształcenia miał służyć ich aktywizaqi. Poglądy amerykańskiego uczonego pozostawały w ścisłym

¹⁵    Por. P. Andrusiewicz, Interakcja nauczyciel - uczniowie w kształceniu literackim, Kraków 1996.

¹⁶    W. Okoń, Dziesięć szkół alternatywnych, Warszawa 1997, s. 19.

¹⁷    Należał do nich m.in. pragmatyzm - kierunek filozoficzny, charakterystyczny dla początku XX w., przypisujący wielką rolę twórczemu działaniu człowieka. Na tym podłożu rozwijał się nowy humanizm, a pod jego wpływem pedagogika łącząca w sobie wiedzę z trzech dziedzin: socjologii - traktującej o człowieku jako istocie społecznej żyjącej w konkretnym społeczeństwie, psychologii humanistycznej - zwracającej uwagę na przeżycia jednostki uczestniczącej w twórczym procesie kultury, psychologii personalistycznej - związanej z rozwojem osoby oraz z wpływem na nią czynników zewnętrznych i wewnętrznych (por. A. Mackiewicz, Z problemów kształcenia literackiego, Wrocław 1984, s. 17; Prądy i kierunki w pedagogice XX uńeku, oprać. L. Chmaj, Warszawa 1963, s. 1-30).

¹⁸    J. Dewey, Wybór pism pedagogicznych, wybór, wstęp i oprać. J. Pieter, Wrocław-War-szawa-Kraków 1967, s. 6-14.

16