8748916439

wprowadzanie wiadomości służących życiu praktycznemu oraz przygotowanie materiałów bliskich dziecku. Zajęcia z nauki o języku, zmuszające ucznia do rzetelnej obserwacji otaczającego świata, miały przynieść dużo pożytku także w kształceniu literackim. Sprzyjały kształtowaniu zdolności spostrzegania, wyodrębniania i porządkowania właściwości utworów na płaszczyźnie językowej⁴².

Wybuch drugiej wojny światowej przerwał na długi czas rozwój jakichkolwiek koncepcji nauczania. Lata powojenne zaś to okres, w którym odbudowie zniszczonego kraju towarzyszyły równolegle przemiany w życiu politycznym, społecznym i ekonomicznym. Narzucane wytyczne programowe, skupiające się wokół przyjętej ideologii, wytworzyły dyrektywny styl kierowania szkołą i wpływały na procesy pedagogiczno-dydaktyczne⁴³.

Odmiennie w tym czasie określała się pedagogika zachodnia. Zasadniczym jej celem była kontynuacja wypracowanych już przed wojną koncepcji nauczania zakładających wszechstronny rozwój wychowanka i ukierunkowanych głównie na realizację jego podmiotowości. Na szczególną uwagę zasługiwał rozkwit pedagogiki francuskiej. Tu częściej niż gdzie indziej stosowano metody aktywizujące, zgodnie z zasadą, iż cel i metody winny być ciągle weryfikowane, bowiem wraz z rozwojem wiedzy i doświadczeń rośnie znajomość psychiki dziecka, człowieka i społeczeństwa. Wśród pedagogów francuskich ogromne zasługi przypisuje się Celestynowi Freinetowi - nauczycielowi, który rozpoczął swoją innowacyjną pracę w okresie dwudziestolecia i kontynuował ją również po wojnie⁴⁴. Podstawą jego pracy była analiza psychicznych mechanizmów rozwoju człowieka. Stworzył on oryginalną koncepcję zwaną psychologią „wrażliwości na świat"⁴⁵. Zakładała ona, że istota ludzka odczuwa świat w całej jego złożoności, poznaje otaczającą rzeczywistość poprzez intelekt i emocje, zatem ów proces odbywa się przy udziale całej osobowości. Na zasadzie prób i błędów, czyli szukając po omacku, młody człowiek odkrywa świat. Freinet krytykował tradycyjne metody, domagając się takich, dzięki którym dziecko może rozwijać swoje zainteresowania i uczyć się poprzez działanie. Wówczas będzie ono mogło wyrażać samo siebie i zdobywać umiejętność porozumiewania się ze światem. Stąd potrzeba komunikowania staje się jedną z najważniejszych. W celu jej osiągnięcia proponował takie techniki pracy, jak redagowanie gazetki szkolnej czy międzyszkolną korespondencję⁴⁴. Można zatem powiedzieć, iż szkoła Freineta to nastawienie na rozwój

⁴²    Z. Klemensiewicz, Dydaktyka nauki o języku ojczystym, Lwów-Warszawa 1926, s. 47.

⁴³    B. Potyrała, Szkoła podstawowa w Polsce 1944-1984. Uwarunkowania społeczno-polityczne, Warszawa 1987, s. 9-27.

⁴⁴    W. Okoń, op. cit., s. 81-101.

⁴⁵    A. Lewin, op. cit., s. 112-114.

Por. H. Semenowicz, Freinet w Polsce, Warszawa 1980.

46

23