8748916440

osobowości młodego człowieka przy uwzględnieniu zagadnień pedagogicznych i społecznych.

Warto wobec powyższych rozważań przywołać także niektóre późniejsze koncepq'e, jak i te najbardziej aktualne, określające sytuaqę ucznia w kształceniu polonistycznym.

Jedna z nich dotyczy uwarunkowań kontaktu młodego człowieka z lekturą. Uczniowskie obcowanie z dziełem literackim, zdaniem Stefana Żółkiewskiego⁴⁷, to rodzaj swoistej komunikacji literackiej, dzięki której wypełnia się społeczna rola ucznia⁴⁸. W wyniku tej komunikacji dziecko wchodzi z utworem w pewnego rodzaju więź. Aby powyższy proces przebiegał korzystnie i przyniósł pożądane efekty, trzeba najpierw zdiagnozować sytuację, w jakiej dokonuje się komunikacja literacka w procesie lekcyjnym. Konieczne w tym celu jest poznanie z jednej strony możliwości percepcyjnych i zachowań dziecka przy wyborze lektury i w strategii jej poznawania, z drugiej zaś sposobów dydaktycznego działania nauczyciela, które mogą ułatwić bądź utrudnić dziecku odbiór dzieła literackiego.

Jeżeli uczeń ma być sprawnym i kompetentnym uczestnikiem szkolnej komunikacji literackiej, to trzeba go wyposażyć w odpowiednią wiedzę. W tym kryje się ergocentryczna koncepcja kształcenia literackiego. W niej uwaga skupiona jest przede wszystkim na wiedzy o literaturze i o dziele literackim. Aby dojść do wiedzy o literaturze, należy, według Bożeny Chrząstowskiej⁴⁹, kształcić świadomość literacką dziecka, a więc wyposażyć je w umiejętność czytania utworów, na przykład poprzez wprowadzanie pojęć teoretycznoliterackich i przez biegłe posługiwanie się nimi w czasie interpretacji utworu. U podstaw przedstawionego tu sposobu kształcenia literackiego leży troska o takie edukowanie młodego człowieka, aby stał się on kompetentnym odbiorcą utworu literackiego. Oznacza to jednak wprowadzenie działań, które pozwalają rozwijać nie tylko świadomość historycznoliteracką, ale i świat wartości ucznia, jego potencjał emocjonalny, umożliwiający realizowanie się podmiotowości⁵⁰.

Kolejnym kierunkiem rozwoju współczesnej dydaktyki literatury jest właśnie koncepcja stawiająca w centrum uwagi przede wszystkim ucznia - jako

⁴⁷    S. Żółkiewski, Kultura literacka 1918-1937, Wrocław 1973.

⁴⁸    W. Dynak, Lektura w szkole. Z zagadnień komunikacji literackiej, Wrocław 1978.

⁴⁹    B. Chrząstowska, Teoria literatury w szkole. Z badań nad recepcją liryki, Wrocław 1979, s. 43-62.

⁵⁰    Por. B. Chrząstowska, Przed dzwonkiem..., Współczesne uwarunkowania i drogowskazy polonistyki szkolnej, [w:] Dzwonek na lekcję polskiego. Nowe treści, tendencje i metody w dydaktyce języka polskiego, red. I. Masojc i R. Naruniec, Vilnius 2005, s. 19-35; B. Chrząstowska, Czy i jak istnieją wartości w szkolnej edukacji polonistycznej?, „Polonistyka" 2005, nr 2, s. 26-33.

24