my wypowiedzi, nawiązującej treściowo do czytanego tekstu: Przedstaw w formie rozprawki idasny sąd na temat poglądów [...] w poznanych wierszach Różewicza30. Schemat: tekst literacki - pytania, jednoznacznie wskazuje, iż w tej grupie znalazły się podręczniki, których autorzy położyli nacisk na analizę tekstu literackiego i narzucili tę analizę. Sporadycznie pojawiały się propozycje lapidarnych rozmów o rzeczywistości na zasadzie porównania jej ze światem przedstawionym utworu. Zagadnienia teoretyczne mediów o strukturze i funkcjonowaniu teatru, filmu i telewizji znajdowały się w końcowym rozdziale omawianych podręczników. Polecenia pod nimi zamieszczone sprawdzały zdobytą przez uczniów wiedzę. Rzadko proponowano w nich redagowanie recenzji czy sprawozdania. Okazjonalnemu traktowaniu tematów z życia czy wprowadzaniu młodzieży w świat mediów towarzyszyła także skromna szata graficzna tych książek. Wpisany do tej grupy podręcznik J. Dietrich dla klasy VIII W ogrodzie świata, podobnie jak wyżej omówione, zawierał przede wszystkim teksty literackie. Nowością było występowanie poleceń dopiero na końcu poszczególnych rozdziałów31. Pytania głównie nawiązywały do treści czytanych tekstów i dotyczyły zagadnień z teorii literatury.
Druga wyodrębniona przeze mnie grupa to podręczniki dostosowane po 1999 roku dla klasy I i II gimnazjalnej, a przed reformą oświaty przeznaczone dla klasy VII i VIII. Należą do nich książki z serii Świat w słowach i obrazach31, Zrozumieć słowo33 oraz To lubię!3*. Pierwsza z nich już poprzez tytuł sugeruje inną od wyżej omawianych szatę graficzną. Oprócz kolorowych portretów, ilustracji nawiązujących do tekstów literackich, pojawiają się także zdjęcia przedstawiające sytuacje z życia wzięte. Pytania i polecenia pod tekstami literackimi w głównej mierze sprawdzają, m.in. teoretycznoliteracką wiedzę ucznia, ale czasami pozwalają mu odnieść się do rzeczywistości lub zachęcają go do działania. Sprzyjają temu cytowane od czasu do czasu fragmenty wypowiedzi uczniowskich. Zawarte w tej książce zadania redakcyjne wymagają od dziecka pisemnej lub ustnej realizacji, na przykład: Jesteś sąsiadem Sopliców. Napisz rzetelną i obiektywną informację o wzajemnych stosunkach między Stolnikiem
30 K. Krajewski, op. cit., s. 66.
31 ]. Dietrich, Język polski klasa VIU....
32 M. Nagajowa, Świat w słowach i obrazach. Podręcznik do kształcenia literackiego i kulturalnego dla klasy pierwszej gimnazjum, Warszawa 1999.
33 Zob. A. Gis, Zrozumieć słowo. Podręcznik do kształcenia literackiego. Gimnazjum 1, Poznań 2000; także z tej serii dla klasy drugiej i trzeciej gimnazjum.
34 Podręczniki z cyklu To lubię! Zob. M. Jędrychowska, Z.A. Kłakówna, To lubię! Teksty i zadania. Podręcznik do języka polskiego dla klasy I gimnazjum. Książka ucznia, Kraków 2000; także z tej serii dla klasy drugiej i trzeciej gimnazjum.
56