9265178515

140

Recenzje

zanieczyszczenia wód śródlądowych, głównie jezior. Podaje krótko historię i przemiany jezior, szczegółowiej omawiając Jezioro Waszyngton, jak również poświęca wiele uwagi groźnej sytuacji jeziora Erie. Zanieczyszczenia oceanów omawiają Ferren Mac Intyre i R. W. Holmes, przypominając, że zanieczyszczenia środowiska morskiego zachodzą dwiema drogami, to jest za pośrednictwem rzek i poprzez atmosferę. Przeciwstawiają się terminowi „eutrofizacja” określającemu dowóz substancji biogennych, opowiadając się za terminem dystrofizacja równoznacznym ze „złym przekarmieniem”. Z dotychczasowych niekompletnych badań wynikałoby, że bardzo szkodliwe jako źródło zanieczyszczeń są spaliny olei lekkich, benzyny, mniej szkodliwe są smoły utleniane przez bakterie i zjadane przez niektóre równonogi.

Wśród zanieczyszczeń metalami ciężkimi na pierwsze miejsce wysuwają się związki rtęci, które przez ryby jadalne dostają się do organizmu człowieka, powodując ciężkie schorzenia nerwowe, obserwowane przede wszystkim w Japonii. W wyniku zanieczyszczeń spowodowanych przez DDT wyginęły prawie doszczętnie pelikany, a także rzadko wylęgają się kormorany. Należy podkreślić, że specjalny podrozdział poświęcono Bałtykowi, zwracając uwagę, że tym małym i płytkim morzem zajmuje się aż 14 placówek oceanograficznych, a mimo to zapowiada się, że będzie to pierwsze morze, któremu w niedalekiej przyszłości grozi śmierć biologiczna. Utrudniony proces odnawiania się wód i dopływ zanieczyszczeń spowodowały, że w 1959 r. 300 000 km² dna było pustynią. Głównym sprawcą zanieczyszczenia Bałtyku, zdaniem autorów, jest Szwecja, która rozlokowała nad Bałtykiem liczne fabryki papieru i odprowadza odpady do morza. Jest to tym groźniejsze, że celuloza nie jest rozkładana przez morskie bakterie, podobnie jak lądowe bakterie nie rozkładają pokrewnej substancji agaru. Koncentracja DDT w Bałtyku jest 10 razy większa niż w Morzu Północnym.

Dwa następne rozdziały poświęcono pestycydom. Robert L. R u d d stwierdza, że mimo wielokrotnie udowodnionych negatywnych skutków stosowania pestycydów produkcja i zużycie tych związków ciągle rośnie. Stany Zjednoczone wytwarzają 75% światowej produkcji (z tego 1/3 przeznacza się na eksport), a produkcja wzrasta corocznie o 15%. Podobny temat podejmuje Gordon R. C o n w a y, mówiąc

0    konieczności rozwoju biologicznych metod walki ze szkodnikami. Earl Cook zajmuje się promieniowaniem jonizującym, omawiając warunki, w jakich człowiek jest na nie narażony. Autor podkreśla, że rozbudowując energie nuklearną należałoby się głęboko zastanowić, czy przyniesie ona człowiekowi więcej zła, czy korzyści. Dziś tego nie wiemy.

Część drugą zamyka artykuł Gordona J. Mac Donalda o wpływie zanieczyszczeń na pogodę i klimat. Wypowiedzi autora są ostrożne, ale wynika z nich, że człowiek może powodować zmiany środowiska w dużej skali, są one przeważnie nieumyślne i dopiero ostatnio rozpoznawalne, a dotychczasowa wielkość zmian mieści się w granicach naturalnych zmian klimatu jakie miały miejsce w przeszłości bez udziału człowieka. Fizyczne rozpoznanie zmian środowiska jest, zdaniem autora, wystarczające, ale konsekwencje można przewidywać tylko z dużym przybliżeniem, ze względu na brak rozwiniętych badań w tym zakresie.

Część III poświęcona społeczności jest objętościowo najmniejsza i składa się z pięciu artykułów. Pierwszy opracowany przez Roberta B. S m o c k a Człowiek

1    środowisko zurbanizowane przedstawia problematykę wielkich miast. O ile w r. 1950 żyło w wielkich miastach (powyżej miliona mieszkańców) 4% ogółu ludności, to obecnie żyje w nich 10%. Wiele interesujących problemów związanych z kryzysem ekologicznym w wielkich miastach autor ukazuje na przykładzie Detroit.

Kenneth E. Boulding podejmuje tematykę dotyczącą środowiska i zagadnień ekonomicznych, a Yictor J. Yannacone w obszernym artykule zagadnienia