9752256550

dr Antoni Bartosz (S)tworzyć muzeum dziś

Odpowiadając na postawione w tytule pytanie, odwołam się do początków Muzeum Etnograficznego w Krakowie, ponieważ zrozumienie zjawisk, w następstwie których powstają instytucje zawsze jest pouczające. Nadto sposób, w jaki powstawało Muzeum Etnograficzne w Krakowie wykazuje cechy właściwe dynamice muzeów prywatnych - taka sama pasja, wyczucie społeczne, hart ducha.

Współcześnie Muzeum Etnograficzne w Krakowie z jednej strony kieruje się myślą założycielską Seweryna Udzieli, z drugiej poszerzają i realizuje w nowych warunkach. W perspektywie obszarów, które dzielimy z muzeami prywatnymi, podkreślę istotność pytań o współczesną wartość zbiorów histoiycznych oraz poszukiwanie nowych dróg dotarcia do tych, dla których pracujemy.

Inspirujące źródła

Krakowskie Muzeum zrodziło sie ponad sto lat temu. Duchem sprawczym był Seweryn Udziela, niepozorny instruktor szkolny z Ropczyc koło Gorlic. Na fotografiach wygląda na statecznego i dobrodusznego pana. Kiedy jednak wnikamy w jego życie, odkrywamy osobowość, idee oraz czyny posiadające moc dynamitu. Nie ma rzeczywistości, którą Udziela by się nie interesował, a dociera do niej często swoimi ścieżkami; sam tworzy dokumentację i opisy, jeśli ich nie znajduje. Podejmuje też nowatorskie wówczas zagadnienia - pierwszy artykuł napisał w obronie psów podwórkowych, a tematem pierwszej wystawy czasowej uczynił prace kobiet (wystawę tę przygotował w gronie kobiet i mężczyzn, pokazując ją w Pradze, w roku 1912). Udziela umiał też uczyć się od innych, choć sam szybko stał się odniesieniem dla środowisk inteligenckich i akademickich. Ceniono jego myśl i nowatorskie działania, w młodym wieku uhonorowano członkostwem krakowskiej Akademii Umiejętności, w której pełnił liczne funkcje. Był więc Udziela wizjonerem, ale on sam nigdy by tak siebie nie nazwał.

Sposób myślenia, sposób patrzenia

Istotnym jest fakt, że na długo przed pojawieniem się instytucji krakowskiego Muzeum Etnograficznego (formalnie powstało ono w roku 1911), zaistniał ruch społeczny, wzbudzony przez Udzielę i inne wybitne umysły tamtych czasów. Wskazywali oni wagę kultury wytworzonej przez życie i wpisanej w życie - tej, którą ludzie tworzą niemal bezwiednie w swej codzienności, pracując i świętując. To w tej niedocenianej materii, w kształcie rzeczy zarówno zwyczajnych, jak i odświętnych, stworzonych w życiu i dla życia, widzieli oni potężny zasób kultury, przez pryzmat której lepiej możemy zrozumieć siebie samych oraz Innego.

Nie od razu więc myślał Udziela o tworzeniu instytucji, która prezentowałaby szerszemu gronu etnograficzne ujęcie świata. Najpierw rodził się sposób myślenia, budowały się i rozwijały postawy, bezinteresowne i zaangażowane (ich rozwkit przypada na lata 80. i 90. XIX wieku). Pierwszy był nowy sposób patrzenia na świat, owa - jak dziś byśmy powiedzieli