1155787655

106

Zdobyć historię...

ny na elementy częściowo tylko się motywujące, których ponowne scalenie w wielu wypadkach okazuje się niemożliwe:

...choć patrzy przewodniczący nasz teraz wprost mi w twarz nagą, nie istnieje jednak sposób, by osądził bezbłędnie, czyja właściwie jest to twarz. [3, 547]

Z twarzy swojej jam dawno już zdjęła maskę, ale dopiero teraz zdejmę drugą swoją: osłaniającą istotny sens... [3,489]

Dawnom już bosa, dawno już w zamian za perłami wyszywane obuwie moje obiecał mi naczelnik straży porządkowej jakości zaiste najprzedniejszej jakoby wino. [3, 492]

Maska i zinstrumcntalizowanc słowo przesłoniły na dobre przejrzystość rzeczy i osoby. Brak stabilności i oczywistości przedstawienia nie pozwala łatwo zakorzenić znaczących elementów języka. Tym bardziej, że wypowiedź zwolniona w dyskursie politycznym z funkcji orzekania o rzeczywistości, spuszczona z „ontologiczncgo łańcucha” bywa używana przez bohaterów powieści jako duplikat, zwielokrotnienie maski:

Maski słów wszak ruchome są i łatwe do przerzutów z czynu na czyn, z wiary na wiarę — jak z tkanin na twarzach maski. [3, 483]

Karuzeli znaczeń nie ogranicza w takiej sytuacji żaden kontekst wykraczający poza dyskurs pow ieści. Ale podobnie jak maska, wypowiedź użyta w funkcji kamuflażu przez polityków' i agentów zwraca się w pewmej chwili przeciw nim. Parnicki jest w tym względzie niezwykle uważny, aby nie stworzyć sugestii, iż któraś z postaci kontroluje w pełni nich znaczeń aktualizowanych w wypowiedzi, a przede wszystkim prawdziwość jej treści. In-stmmentalizując wieloznaczność i anonimowość słowa, bohaterowie sami stają się ofiarami eksponowanej samozwrotności języka, jako swego własnego odniesienia.

Pomyślcie tylko! Oto wszystko, co wam powiedziałem chwilę temu, umyślnie rozmyślnym wymysłem było tylko. Wymysłem chrześcijanina, który uwierzył, że gdy my — klin rodu Mitroanii — znajdziemy się na polu bitwy między Arabami a Frankami, a to pod przewodem mistrza nad mistrzami w sztuce tarczownictwa, rzezańca Konstatntyna, czyli maski osiemnastej —jest pewne omal że. iż Frankowie, czyli chrześcijanie przemogą.

I cóż byście teraz zrobić mogli? Iście nic. Cokolwiek zrobilibyście, to nie wiedząc, coście właściwie zrobili. [3, 519]

Odsłonięcie twarzy przez niektóre z postaci nie przy niosło zasadniczej zmiany w sposobie istnienia świata przedstawionego. Czytelnik nadal nie otrzymuje opisu ich wyglądów, a dla pozostałych postaci naga twarz jest jedynie osobnym elementem znaczącym, któremu nie można pewnie przyporządkować osobowego odniesienia, to bowiem ciągle pozostaje nieznane. Nic dość na tym. Parnicki wkomponowuje w dyskurs postaci refleksję nad tą cechą języka i jego odniesienia, tematyzujc metatekstowy poziom przedstaw ienia i w iąże tę płaszczyznę utworu ściśle z aktualną sytuacją akcji:

W świccie ludzi Ziemi istotniejsze są słowa, maski na czynach, niż twarze nagie, czyli czyny same. A znowuź rzecz to chyba słuszna, iżby tak właśnie i działo się.

Nic sposób ustalić jakiegokolwiek bądź czynu nagiego, czyli niemego, czyli nie osłoniętego maską ze słów — znaczenia czy sensu, czy istoty. [... ]

Stąd też rzecz dobra to bezmiar słów, wypowiadanych przez sześć dni na sali tej jeżeliby nawet każdy tysiąc słów zbędnych mieścił w sobie lub wyłonił z siebie, lub też sobą ukształtował tylko dziesięć przydatnych, trzy potrzebne i jedno jedyne konieczne, czyli niezbędne. Bo oto znowuż — wśród słów, jak wśród ludzi — wezwanych wiele, wybranych mało.

—    Lecz czyje słowo ma nadawać sens czynowi? [... ]

—    Jest to sprawa trudna. Wielostronna i wieloznaczna. [3,480]

Przytoczony fragment może stanowić badawczy autokomentarz pisarza do jego własnej koncepcji słowa powieściowego. A jednak, jak pokazuje i ten przykład, autor nie rozdziela