1194639281

1933

PRZEGLĄD TECHNICZNY

311

A_a - A - U - Te

B.*B+9k7s

na spodziewać się, że wydaniem wojskowem zajmie się Komisja Normalizacyjna Dep. Uzbr. M. S. Wojsk, i życzyćby sobie należało, aby Polski Komitet Normalizacyjny nie pozwolił się jej wyprzedzić, wydając normę cywilną.

Takie dwoiste traktowanie sprawy znalazło już nawet precedens w normie sprawdzianowej "), którą wydala wspomniana Kom. Norm. Dep. Uzbr., a którą niedługo później wydał właśnie, przetłumaczoną na język cywilny, Polski Komitet Normalizacyjny przystosowując ją do naszego dotychczasowego układu pasowań i wykańczając go tern samem ostatecznie przed przerzuceniem się do nowego układu międzynarodowego

'Tym sposobem druga z wymienionych przeszkód, utrudniających wejście układu tolerancyjnego w życie przemysłu wojennego, zostanie niezawodnie całkowicie usunięta. Pozostanie jednak pierwsza— owa sztywność większości sprzętu wojskowego. Jakkolwiek i tu dałoby się bardzo wiele zrobić, przecież zagadnienie to jest znacznie trudniejsze, niżby się może napozór zdawało. Tern niemniej niema żadnych trudności, aby wszystkie nowe poczynania przemysłu wojennego wyrastały na gruncie norm ogólnie przyjętych, które powinny nawet rozwijać się stosownie do potrzeb tej ważnej gałęzi przemysłu we wszystkich wypadkach koniecznych. Usunie to wiele z pomiędzy dzisiejszych dowolności, nie znajdujących innego usprawiedliwienia, jak czynnik ciągłości, owo obciążenie dziedziczne, nieraz będące rzeczywistą przeszkodą na drodze postępu.

Korzyści, jakie osiągniemy, sprowadzając układ tolerancyjny wojskowy do upodobnienia się zupełnego z układami przemysłu cywilnego, są ogromne. Nie mówiąc już o korzyściach, wynikających z usunięcia dzisiejszych dowolności i zaprowadzenia ładu tam, gdzie nieraz go niema, — korzyści te są tej samej natury, co korzyści, wynikające z upodobnienia sprzętu cywilnego, będącego sprzętem wojskowym; a więc, zaczynając od siekiery, łopaty, podkowy, — kończąc na wozie taborowym, ciężarówce i ciągniku.

Wprowadzając do sprzętu wojskowego gwinty normalne, stwarzamy odrazu olbrzymie rezerwy narzędzi do gwintowania w postaci zapasu ich, leżącego w narzędziowniach oraz w hurtowniach i składach narzędzi. Takie same zapasy sprawdzianowe stworzymy, wprowadzając wszędzie, gdzie to jest możliwe, normalne otwory i wałki, wzięte z układu tolerancyjnego. A przecież stanowi to bardzo pokaźną odsetkę całokształtu sprawdzianów, stosowanych w przemyśle wojennym.

Z drugiej strony maszynowy przemysł cywilny najszerzej pojęty, wprowadzając w możliwie szerokim zakresie znormalizowane sprawdziany różnicowe i doskonaląc u siebie technikę wytwarzania na ich podstawie, zbliża się kapitalnie do tych za-

^s) Norma:    PNW/Uzbr. mech 2/1 i 3; por. ,,Przegląd

Techniczny" 1932, str. 222.

») Norma PN/N-790.

^ł") Należy zaznaczyć, że obie wspomniane normy sprawdzianowe w całej niemal rozciągłości wyzyskały to wszystko, co w tej mierze zostało utrwalone ostatecznie w nowym międzynarodowym układzie tolerancyjnym; był lo więc pierwszy krok ku przyswojeniu sobie tego układu.

dań, które go czekają w chwili krytycznej. Poza względami natury technicznej i zdrowej kupieckiej kalkulacji na dziś, nakazującej w dobrze pojętym własnym interesie możliwie szybko i szeroko przyswoić sobie praktycznie technikę wytwórczości na sprawdziany, istnieją względy niemniej ważne, względy przezorności obywatelskiej.

Minęło już lat pięć od przyjęcia przez nasz Komitet Normalizacyjny polskiego układu pasowań, nie zdołał on jednak dotychczas przeniknąć dostatecznie głęboko w nasz przemysł maszynowy. Złożyły się na to różne przyczyny, a wśród nich naj-ważniejszemi były:    trudność zaopatrywania się

w sprawdziany wykonane według PN, zwłaszcza wobec braku odnośnych norm sprawdzianowych, oraz oczekiwanie na układ międzynarodowy, do którego opracowania przystąpiono wkrótce po przyjęciu układu polskiego, — a wszystko to na tle ostrego kryzysu i spowodowanego nim przytępienia dążności rozwojowych i doskonalenia się naszego przemysłu.

I

Rys. 6.

Porównanie teoretycznej tolerancji wykonania przedmiotu

z jego tolerancją odbioru.

S_n — sprawdzian nicprzcchodni; S_p — sprawdzian przechodni; P_z — przcciwsprawdzinn zużycia sprawdzianu Sp.* A — dolny teoretyczny krańcowy wymiar wykonawczy; B — górny teoretyczny krańcowy wymiar wykonawczy; T — teoretyczna tolerancja wykonania przedmiotu; A,, — dolny krańcowy wymiar odbiorczy; B,. — górny krańcowy wymiar odbiorczy; T„ — tolerancja odbioru przedmiotu; T_g — tolerancja wykonania sprawdzianu; 7 _p — tolerancja wykonania pr/cciwsprawdzianu. y — przekroczenie wymiaru A w wyniku zużycia sprawdzianu S_p .

Dolna część rysunku jest powiększeniem poi tolerancyj wykonania i zużycia sprawdzianu przedstawionego w górnej części rysunku.

Dziś położenie zmieniło się zasadniczo. Normy, których przyjęcie może być sprawą tygodni, są już gotowe, łącznie z normami sprawdzianowemu, co umożliwi rozpoczęcie wytwórczości sprawdzianowej naszym wytwórniom precyzyjnym. Zrozumienie roli sprawdzianów, jako narzędzia niezbędnego do racjonalnej wytwórczości maszynowej, nietyl-ko masowej i seryjnej, lecz również dobrze i jednostkowej ^ll), uczyniło przez ten czas wielkie postępy. To też dziś względy oszczędnościowe nie

^M) W oparciu o układ średnic normalnych.