1257951754

Ryszard Gryz więcej obiektów - zbudowano 224 kościoły (w latach 1971-1979) oraz 101 kaplic (w latach 1971-1978). Nadal była to kropla w morzu potrzeb. Najmniej inwestycji oddawano do użytku na początku i w środku dekady, najwięcej zaś u jej schyłku, dylko w 1980 r. na potrzeby kultu przeznaczono 74 nowe kościoły, część z nich już po odsunięciu Gierka od władzy. Warto wskazać, że w latach 1971-1980 władze kościelne zgłosiły ponad 1400 wniosków o zezwolenie na budowę, odbudowę i rozbudowę obiektów sakralnych. W około 740 przypadkach zostały one rozpatrzone pozytywnie¹⁵⁰. Świadczyłoby to o wysokim, ponad pięćdziesięcioprocentowym stopniu uwzględniania postulatów kościelnych.

W rzeczywistości - jak starano się dowieść - istniała duża przepaść między liczbą wniosków i pozytywnych decyzji odnoszących się do nowych obiektów sakralnych. W 1979 r., czyli ostatnim pełnym roku rządów ekipy Gierka, w PRL było 12 213 obiektów sakralnych¹⁵¹, w tej liczbie 7022 kościoły parafialne, 338 rektoralnych, 2975 filialnych, 196 zakonnych oraz 1682 kaplice¹⁵². Większa dynamika wzrostu dotyczyła liczby duchownych. Księży diecezjalnych w 1971 r. było ponad 14,1 tys., a w 1978 r. niemal 15 tys.¹⁵³

W relacjach państwowo-kościelnych w Polsce lata siedemdziesiąte znamionowały silne napięcia na tle reglamentowania budownictwa sakralnego. Władze świeckie ustalały roczne limity zezwoleń na budowę kościołów i kaplic bez podstaw ustawowych, czyli de facto nielegalnie, gdyż na mocy aktów prawnych niskiej rangi. Jednostronnie decydowały o uwzględnieniu pojedynczych wniosków z poszczególnych diecezji. Sprzeciw władz PRL dotyczył szczególnie budowy nowych kościołów w dużych miastach, gdzie powstawały osiedla mieszkaniowe zupełnie pozbawione miejsc kultu religijnego. W planach zagospodarowania przestrzennego wielkich osiedli celowo nie uwzględniano potrzeb religijnych, stąd wielokrotnie dochodziło do ostrych konfliktów.

Z perspektywy kościelnej polityka wyznaniowa państwa prowadzona przez ekipę Gierka, polegająca na deklarowaniu woli dialogu i jednoczesnej walce z re-ligią, była postrzegana jako lawirowanie. Opór hierarchii kościelnej i społeczności wiernych wymusił zmiany, ale w latach siedemdziesiątych miały one zasięg kosmetyczny. Paradoksalnie lawina pozwoleń na budowę świątyń zeszła dopiero w latach intensywnej walki politycznej z NSZZ „Solidarność”.

Ryszard Gryz (ur. 1963) - historyk, doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Instytucie Historii Akademii Świętokrzyskiej w Kielcach. Zajmuje się szczególnie relacjami między państwem a Kościołem w Polsce po drugiej wojnie światowej. Członek redakcji „Almanachu Historycznego”. Autor książki Państwo a Kościół w Polsce 1945-1956 na przykładzie województwa kieleckiego

¹⁵⁰Ibidem, s. 206. Obliczenia własne.

¹⁵¹    Ibidem, s. 207. Por. Notatka Wydziału Administracyjnego KC PZPR na temat problemów polityki wyznaniowej, 16 VI 1980 r. [w:] Tajne dokumenty państwo - Kościół..., s. 444.

¹⁵²    D. Gumbrycht, Obiekty sakralne..., s. 207.

¹⁵³    E. Jarmoch, W. Zdaniewicz, Księża..., s. 133