1257951734

Ryszard Gryz

została ustalona lokalizacja kościoła i plebanii oraz zagwarantowana działka pod ich budowę o powierzchni od około 0,7 do 1,5 ha gruntu⁵⁶.

Były jednakże i sytuacje odwrotne. Władze miejskie i gminne, znające najlepiej lokalne realia, podejmowały decyzje korzystne dla kościelnego inwestora. Urzędnicy państwowi i resortowi udzielali pomocy w załatwianiu różnego rodzaju uzgodnień. W wielu przypadkach było to ewidentną protekcją. Zakres tej pomocy jest trudny do określenia, ale księża budowniczowie wspominają o takich faktach. Należy do nich przydzielenie przez prezydenta Rybnika w kwietniu 1976 r. działki pod budowę kościoła o powierzchni 1500 m kwadratowych - wbrew wyraźnej instrukcji WdsW Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach, według której należało przyznać działkę liczącą 1200 m kwadratowych⁵⁷.

Tego typu wyjątki nie przeczyły regule, jaką było mnożenie problemów budowlanych we wszystkich diecezjach. O tym, jak trudno było coś wymusić na władzach, świadczą próby omijania procedur i stawiania władz przed faktami dokonanymi - organizowanie tzw. samowoli budowlanych. Można postawić tezę, że do 1980 r. żadne zezwolenie na budowę kościoła nie zostało udzielone bez presji zainteresowanej społeczności. Tylko wobec niebezpieczeństwa zamieszek władze ustępowały i wyrażały zgodę na budowę pojedynczych obiektów.

Episkopat zmuszony był do ogłaszania komunikatów i listów adresowanych do wiernych, uwzględniających prośby o modlitwy w intencji wolności budowania świątyń. W październiku każdego roku Komisja Episkopatu do spraw Budowy Kościołów ogłaszała komunikat o stanie budownictwa sakralnego. „Biskupi polscy wzywają do modlitwy w obronie wiary świętej w Ojczyźnie” - taki tytuł nosił dokument wydany przez Episkopat 8 września 1976 r. w Częstochowie. Po Czerwcu ⁵76 obarczono władze państwowe odpowiedzialnością za łamanie praw i wolności obywatelskich, do których należy wolność sumienia i wyznania. Biskupi zwracali uwagę na nieporozumienie polegające na tym, że w kraju o większości katolickiej za pomocą środków publicznych tworzonych także przez wierzących podejmuje się walkę z religią w ramach programu ateizacji narodu. Wśród niebezpieczeństw zagrażających rozwojowi katolicyzmu w Polsce wymieniono instrumentalne wykorzystywanie przepisów prawa budowlanego. Biskupi krytykowali politykę władz, częste i długoletnie odmowy „zezwoleń na budowę kościołów i kaplic, koniecznych szczególnie w nowych osiedlach miast i skupisk przemysłowych”. Sprzeciwiali się nagannym następstwom takiej taktyki, polegającym na tym, że gdy „ludność zniecierpliwiona ciągłymi odmowami wznosi prowizoryczne kaplice, by móc spełniać religijne obowiązki w bliskości swego zamieszkania, jest surowo karana i szykanowana”⁵⁸.

Budownictwo socjalne i mieszkaniowe przede wszystkim

Jeszcze w pierwszej połowie lat siedemdziesiątych władze partyjne pragnęły nasilić pracę o charakterze politycznym, skierować ją w rejony zagrożone inte-

⁵⁶    List Konferencji Plenarnej Episkopatu Polski do premiera Piotra Jaroszewicza w sprawie budowy świątyń, 1 IV 1971 r. [w:] P. Raina, Kościół w PRL..., s. 568-569.

⁵⁷    W. Skworc, Budownictwo..., s. 134.

⁵⁸    „Biskupi polscy wzywają do modlitwy w obronie wiary świętej w Ojczyźnie”, list Episkopatu z 8 IX 1976 r. [w:] Listy pasterskie prymasa Polski oraz Episkopatu 1975-1981, Paris 1988, s. 269.