img008

Jęiyk m edlów w mcdu li

czyli tzw. nowe media oraz zmieniające się pod ich wpływem media tradycyjne, potwierdziła intuicję teorii rozróżniających informację i komunikację. Komunikacja została utożsamiona z interakcją (por. Kluszczyński 2002, s. 14). Interakcja ta może być przy tym widziana jako relacja interpersonalna, tzn. zachodzącą między uczestnikami aktu komunikacji, lub jako relacja między nadawcą a tekstem oraz tekstem i odbiorcą.

Zarówno zmiany w sposobie udziału informacji w procesach ka-tcgoryzacyjnych, jak i teoretyczne założenia nowych teorii komunikowania, związane ze sposobem widzenia komunikacji, wiążą się z tym samym - przemianami struktury formalnej i intencjonalnej przekazów komunikacji medialnej.

Intencja komunikacji medialnej dawniej i dziś

Kierunek rozwoju mediów tradycyjnych wyznaczyła potrzeba intc-rakcyjności^J. Interakcja - wykluczana na płaszczyźnie komunikacji masowej (mającej zazwyczaj charakter pośredni), właściwa komunikacji interpersonalnej (mającej zazwyczaj charakter bezpośredni) -pociąga za sobą określone konsekwencje. Po pierwsze, komunikacja taka ma symetryczny dialogowy, a nawet poi i logowy charakter. Po drugie, stopień oficjalności w komunikacji interakcyjnej jest o wiele niższy. Po trzecie, interakcja (a dokładnie dialogowość komunikacji i obniżenie jej poziomu oficjalności) wywołuje formalne, a właściwie formalno-semantyczne konsekwencje: gramatyczne (przede wszystkim na poziomic składniowego ukształtowania komunikatu) i leksykalne (m.in. duży udział jednostek nacechowanych emocjonalnie oraz wykorzystywanie, a nawet nadużywanie, gier językowych).

Problem formy przekazu medialnego wiąże się także z dominacją w tym przekazie określonych gatunków mowy. Biorąc pod uwagę przewagę asercji w tradycyjnym przekazie medialnym, rzeczywiście ^{1 2}

można stwierdzić, że media doby przed internetowej opierały się na komunikacji sprowadzanej do informacji. Praktyka ta wynikała zarówno z możliwości technicznych, jak również z etycznych i estetycznych założeń rzetelnego dziennikarstwa. Nadawca medialny na mocy paktu faktograf czucg [por. Bauer 2000; Wojtak 2004], gwarantował dostarczenie informacji sprawdzonych i (jego zdaniem) potrzebnych odbiorcy. Jednak rzeczywisty cel programów nazywanych informacyjnymi nigdy nie był oczywisty. Nie jest oczywisty także dzisiaj. Określenie tego celu jako obiektywnego powiadamiania stało się dydaktycznym postulatem, będącym reakcja na praktykę dziennikarstwa zaangażowanego politycznie i/lith dziennikarstwa, które w walce o odbiorcy posuwa się do zmiany formy. W obu sytuacjach zawieszone zostają cechy wzorca gatunkowego^{3 4 5 6 7}.

Oczywistość konstatacji politycznego zaangażowania dziennikarstwa, w tym także tzw. dziennikarstwa informacyjnego, nie podlega dyskusji. Ich przykładem są przekazy medialne'* dotyczące tego samego fragmentu rzeczywistości. Choć z racji przynależności gatunkowej powinny mieć charakter informacyjny, tworzą alternatywne (w konsekwencji perswazyjne) wizje świata⁸.

Stwierdzenie to jest prawdziwe także w odniesieniu do komunikacji medialnej doby przedinlernetowej. Choć komunikację tę dobrze opisuje teoria Shannona i Wcavera, sprowadzająca

149

1

Inlcrukcyjnoil ora/ Jej waiioic! Ula witpók/e^nej komunikacji medialnej były przeze mnie omawiane we wcześniejszych rozpruwać h |pur. Kypa -Figura 200X|.

2

uo

3

Wzorzec gatunkowy |za Wojuk 200-1. v 16-17] )nt rozumiany jaku .zbiór reguł do-określających najważniejsze poziomy organizacji gatunkowego w. hen u tu. relacje między poziomami i sposoby funkcjonowania owych poziomów". Komponenty wzorca gatunkowego nuj| przy tym charakter pragmolyczny, poznawczy i stylistyczny. 1'rublein perswazji (manipulacji) z uwzględnieniem kategorii sposobu widzenia iwia-ta czy wizji iwiata był przedmiotem dyskusji na konferencji w Kazimierzu Dolnym

4

w 2001 roku. która zaowocowała tomem Manipulacja w języku | Krzyżanowski, Nowak 2004).

5

^u Por. np. analizy przedstawione w- Olejnik 2004; Nowak. Tokarski 2007. Problem moż

6

liwości tworzenia komunikatów równoległych, lecz odmiennych pod względem przekazywanego obrazu świata wujże się ze zjawiskiem relatywizmu języka. Relatywizm

7

Jawi się tutaj jako konsekwencja istnienia różnych punktów widzenia w przekazie

8

perswazyjnym |por. Kę|w-Kiguru-.Sandomierz, w druku l|.