1492317141

Jak zauważa J. Czupiał⁸ proces umiędzynarodowienia działalności gospodarczej odbywa się w dwóch powiązanych ze sobą i uzupełniających się formach. Jedną z nich jest handel zagraniczny, obejmujący transakcje eksportowe i importowe, o których będzie szerzej mowa w rozdziale III niniejszej pracy. Drugą, nowocześniejszą i bardziej dynamiczną formą jest transfer kapitału oraz wiedzy technicznej i menedżerskiej pomiędzy jednostkami działającymi w różnych krajach. Według tego autora transfer kapitału odbywa się poprzez zagraniczne inwestycje finansowe, które polegają na nabywaniu obcych papierów wartościowych oraz zagraniczne inwestycje bezpośrednie, kierujące środki na stworzenie lub nabycie dóbr kapitałowych poza granicami kraju inwestora, które mogą obejmować m.in. zakłady produkcyjne lub usługowe wraz z ich wyposażeniem i zapasami.

Biorąc pod uwagę, iż umiędzynarodowienie przedsiębiorstwa jest procesem skomplikowanym, rozwijającym się pod wpływem otoczenia, powstały różne modele tego procesu. Model amerykański opiera się na opracowanym przez R. Vernona międzynarodowym cyklu życia produktu, o czym będzie mowa w dalszej części tego rozdziału. Szwedzki model umiędzynarodowienia, odnoszący się do krajów małych i średnich, zakłada istnienie czterech jego faz: sporadycznego eksportu, eksportu przez niezależnych reprezentantów, utworzenie za granicą filii handlowej oraz ostatecznie uruchomienie filii produkcyjnej⁹. W obu wymienionych modelach krytyczną rolę odgrywają dwa czynniki: wiedza i zaangażowanie, stanowiące klucz do zrozumienia procesu umiędzynarodowienia przedsiębiorstwa¹⁰.

H.G. Meissner^{1 2}, posługując się kryterium stopnia zaangażowania zasobów kapitałowych i kadrowych przedsiębiorstwa za granicą w swym fazowym modelu rozwoju internacjonalizacji, wskazuje poszczególne fazy tego procesu, które przedstawia rysunek 1.

B.N. Kumar¹², identyfikując kryterium możliwości sprawowania kontroli, wyróżnia trzy bazowe strategie zaangażowania przedsiębiorstwa za granicą. Są nimi: handel zagraniczny, przekazanie licencji, bezpośrednie inwestycje zagraniczne. W ramach tych ostatnich następuje utworzenie lub przejęcie przedsiębiorstwa za granicą.

Funkcjonowanie przedsiębiorstw na skalę międzynarodową, w tym ponadnarodowych grup kapitałowych, tworzy nie tylko nowe perspektywy, ale również nowe problemy w zarządzaniu nimi, do których należą m.in.: trudniejsza koordynacja działań, utrudniona

13

1

⁸    Czupiał J., op. cit., s .11.

⁹    Zobacz w: Hollenson S., Global Marketing, Harlow 2001, s. 47.

¹⁰    Szerzej na temat roli wiedzy i zaangażowania zobacz w: Czupiał J., op. cit., s. 26-28.

2

   Meissner H.G., Aufienhandelsmarketing, Stuttgart 1981, s. 19.

¹²    Kumar B.N., Formen der internationalen Untemehmenstatigkeit, [w:] Handworterbuch Export and Internationale Untemehmung, Macharzina K„ Welge M. (red.), Stuttgart 1989, s. 915.