1588093922

Zagadnienia wprowadzające 15

przed Izbą Gmin (stąd powiedzenie: „monarcha panuje, ale nie rządzi”). Premiera mianuje królowa. Na mocy konwenansu utrwalonego w XX w. jest nim przewodniczący (lider) zwycięskiej frakcji parlamentarnej, który powinien pochodzić z Izby Gmin. Premier przewodniczy posiedzeniom rządu, powołuje ministrów i może ich także indywidualnie odwołać. Do jego kompetencji należy również możliwość interwencji we wszystkie sprawy resortowe (ministerialne) działania rządu. Resortowe ministerstwa należą do głównych instrumentów realizujących politykę rządu. Najważniejszą rolę odgrywa tutaj urząd Szefa Rządu. Jego podstawowym zadaniem jest utrzymywanie bieżących kontaktów z poszczególnymi ministrami, zapewnienie im doradztwa w kwestiach będących przedmiotem szczególnego zainteresowania premiera, komunikowanie się z mediami oraz pełnienie funkcji sekretariatu. Premier jest równocześnie ministrem służby cywilnej.

Wielka Brytania jest państwem unitarnym, jednak wśród jej części składowych - Anglii, Walii, Szkocji oraz Irlandii Północnej - istnieją często istotne różnice w systemach administracyjnych i prawnych³^. Brytyjska praktyka organizacji i funkcjonowania administracji publicznej od lat osiemdziesiątych XX w. to tzw. model Whitehall, modyfikowany w latach następnych. Jego zasadnicze cechy to: uczynienie ze służby cywilnej odrębnej profesji, stały charakter jej funkcjonowania,

wykluczenie wpływu polityków na decyzje dotyczące personalnej obsady poszczególnych stanowisk w administracji (zasada neutralności politycznej),

obejmowanie najważniejszych stanowisk w administracji przez urzędników o ogólnym przygotowaniu, a nie ekspertów, brak odrębnego korpusu służby cywilnej, składającego się z polityków, odpowiedzialność polityczna ministrów, a nie urzędników za podjęte decyzje.

Centralna administracja tego kraju zorganizowana jest w postaci hierarchicznie usytuowanych departamentów kierowanych przez odpowiedzialnych politycznie ministrów (wiceministrów). Na czele każdego departamentu stoi sekretarz odpowiedzialny bezpośrednio przed ministrem. Specyficzną cechą brytyjskiego systemu administracji jest funkcjonowanie systemu specjalnych agencji, innych niż ministerialne departamenty, zwanych OUANGO-s, które przejęły wiele publicznych zadań. Formalnie są one poza polityczną kontrolą. Do ich głównych zadań należą: załatwianie spraw publicznych na zasadach „rynkowych” oraz świadczenie usług doradczych i eksperckich dla departamentów. Wynika to m.in. stąd, że w kraju tym (tradycyjnie) utrzymuje się zasada, iż kariera polityczna i administracyjno-zawodowa nie powinny się przeplatać.

Szefowie agencji wykonawczych określają jasno zdefiniowane cele organizacyjne i wykonawcze. Posiadają w tym względzie szeroką niezależność finansową i organizacyjną³³. W Wielkiej Brytanii rozbudowany jest system

³²    Patrz: Administracja publiczna, 2003: (red.) J. Hausner, Warszawa, s. 63-66; B. Banaszak, 2004: op.cit., Kraków; E. Zieliński, I. Bokszczanin, 2003: Rządy w państwach Europy, Warszawa; P. Sarnecki, 2003: op.cit.

³³    Patrz: Administracja i polityka. Wprowadzenie, 1999: (red.) A. Ferensa, I. Macek, Wrocław,