s 88 89

Rozdział 4

SYSTEM OŚWIATY

Zagadnienia wprowadzające

System to giówne pojęcie wyodrębnionego działu wiedzy zwanego teorią systemów ogólnych albo ogólną teorią systemów. Charakteryzowany jest on jako „zbiór jednostek wzajemnie ze sobą powiązanych”¹⁷⁸, „układ pewnycli elementów powiązanych ze sobą wzajemnie w taki sposób, że tworzą całość”¹⁷⁹. Dla potrzeb niniejszej pracy zaproponowane przez J. Nowackiego i Z. Tobora pojęcie systemu zostanie przyjęte jako obowiązujące w dalszych rozważaniach, autorzy bowiem definiują system jako „(...) zbiór jednostek (elementów) o pewnych cechach, między którymi występują określone relacje (powiązania, sprzężenia, oddziaływania, współzależności)”¹⁸⁰.

System oświaty można określić jako zbiór instytucji oświatowych mających na celu kształcenie, wychowanie i opiekę, między którymi zachodzą określone relacje i zależności (na przykład kolejność etapów edukacyjnych, możliwości uzyskiwania dyplomów, świadectw). System ten zapewnia realizację określonych wartości.

Zgodnie z art. 1 u.s.o. system oświaty zapewnia w szczególności:

•    realizację prawa każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej do kształcenia, wychowania i opieki odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju,

•    wspomaganie przez szkołę wychowawczej funkcji rodziny,

•    możliwość zakładania i prowadzenia szkół i placówek przez różne podmioty,

•    dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów, a także umożliwienie korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej,

¹⁷⁸    J.G. Miller, Systemy żywe, Prakseologia 1969, nr 34, s. 22.

¹⁷⁹    J. Klir, Przegląd wstępny. Polifoniczna ogólna teońa systemów (w:) Ogólna teoria systemów. Tendencje rozwojowe, pod red. J. Klira, Warszawa 1976, s. 9.

¹⁸⁰    J. Nowacki, Z. Tobor, Wstęp do prawoznawstwa..., s. 165.

•    możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież niepełnosprawną oraz niedostosowaną społecznie,

•    -.| tecjalistyczną opiekę nad uczniami niepełnosprawnymi, a także szczero Inie uzdolnionymi,

•    upowszechnianie dostępu do szkół, których ukończenie umożliwia dalsze kształcenie w szkołach wyższych,

-    możliwość uzupełniania przez osoby dorosłe wykształcenia ogólnego, •dobywania lub zmiany kwalifikacji zawodowych i specjalistycznych,

^; zmniejszenie różnic warunków kształcenia, wychowania i opieki między poszczególnymi regionami kraju,

» utrzymywanie warunków bezpieczeństwa i higieny pracy w szkołach i placówkach oświatowych,

•    upowszechnianie wśród dzieci i młodzieży wiedzy o zasadach zrównoważonego rozwoju,

’ opiekę nad uczniami w trudnej sytuacji materialnej i życiowej,

•    dostosowanie kierunków i treści kształcenia do wymogów rynku pracy oraz kształcenie w uczniach postaw przedsiębiorczości, które umożliwią między innymi przygotowanie uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia,

-    warunki do rozwoju zainteresowań i uzdolnień uczniów, na przykład przez organizowanie zajęć pozalekcyjnych,

-    upowszechnianie u dzieci i młodzieży wiedzy o bezpieczeństwie i umiejętności postępowania w sytuacjach nadzwyczajnych.

Współczesna struktura polskiego systemu oświaty została wprowadzo-

ua w wyniku reform zapoczątkowanych 1 stycznia 1999 r., kiedy to prawie

wszystkie placówki oświatowe przeszły pod władzę samorządu terytorialnego.

Kolejnymi szczególnie ważnymi datami w dziejach reformy oświatowej są:

■ I września 1999 r. - początek nauki pierwszych klas gimnazjalnych, powstanie sześcioletniej szkoły podstawowej (nowe programy w klasach 1-IV sześcioletnich szkół podstawowych i I klasie gimnazjum),

•    2001/2002 r. - pierwszy rok funkcjonowania pełnych, trzyklasowych gimnazjów,

•    2002 r. - utworzenie pieiwszej klasy szkół ponadgimnazjalnych,

•    kwiecień 2002 r. - pierwszy ogólnopolski sprawdzian kompetencji po sześcioletniej podstawówce,

•    maj 2002 r. - pierwszy ogólnopolski egzamin po gimnazjum,

•    2005 r. - pierwsza nowa matura według zreformowanych programów szkolnych.