1869685744

20 Karolina Górniak

kluczowe dla rozstrzygnięcia o wartości dzieła, jest selekcja. Na tym bowiem polu ujawnić się może wybitność - a nawet ge-nialność - danego tekstu. Tworzywo poezji może pozostać nieoryginalne, jednak utwór okazuje się innowacyjny ze względu na swą szczególną strukturę i kompozycję.

Perloff dokonuje rozdzielenia pojęcia geniuszu od kategorii oryginalności. Autorka przypomina, że „oryginalny geniusz” to wyrażenie tautologiczne¹⁴. Ponadto pojęcie geniuszu sprowadziło się w powszechnym rozumieniu do znaczeń związanych z romantyczną koncepcją artysty, który mówił spójnym głosem silnego „ja”. Dlatego tradycyjnie oryginał przeciwstawiano kopii, przy czym waloryzowano pierwsze z tych pojęć. Dzisiejszy stan kultury nie pozwala już na utrzymanie tej opozycji¹⁵. Amerykańska badaczka nie zgadza się na twierdzenie, że w epoce ponowoczesnej oryginalność jest już niemożliwa do osiągnięcia. Współczesna poezja nie rości sobie praw do bycia innowacyjną i oryginalną w starym (a więc romantycznym) rozumieniu tego terminu, co nie znaczy, że geniusz poetycki nie istnieje — przybiera on po prostu inne formy.

Poezja konkretna, w której warstwa wizualna utworu (szczególnie typografia) pełni ważne dla całego dzieła funkcje semantyczne, wydawała się jeszcze z perspektywy końca ubiegłego wieku wyeksploatowanym eksperymentem. Zyskała ona jednak nowe możliwości rozwoju dzięki rewolucji cyfrowej. Perloff obserwuje proces regeneracji poezji konkretnej i w niej upatruje możliwości odnowy praktyk awangardowych z pierwszej połowy wieku XX.

Rozważania nad poezj ą konkretną pozwalaj ą autorce przej ść do pojęcia ariergardy (arriere-garde). Pochodzi ono z książki Williama Marca Les arriere-gardes au XX siecle (Ariergardy XX wieku), wydanej w roku 2004¹⁶. Francuski krytyk twier-

¹⁴    Słowa „oryginalny” i „geniusz” mają ten sam źródłosłów (łac. orior, oriri -‘powstawać, rodzić się’ i łac. gigno, gignere - ‘rodzić’; od gr. gignesthai -‘rodzić się’).

¹⁵    Por. T. Ingold, E. Ilallam, Twórczość i improwizacja kulturowa, tłum. M. Rakoczy [w:] Almanach antropologiczny IV. Twórczość słowna. Literatura. Performance, tekst, hipertekst, red. G. Godlewski et al., Warszawa 2014.

¹⁶    Por. ibidem, s. 53. Na gruncie polskim pojęcie to pojawiło się już w pracach