1933501467

Brakuje szczegółowych informacji na temat czasu powstania rowów odwadniających. Nie widnieją one na mapach topograficznych z lat 1862-1879 i 1880. Istniały jedynie odpływy, najprawdopodobniej o charakterze naturalnym: z Jez. Wielkiego na SE do Jez. Bąckiego i od brzegu niecki na NE skraju obecnego rezerwatu do jez. Lubygość. Ich obraz na mapach do 1940 r. jest stały; widać kręty bieg wypływu z Jez. Wielkiego. W 1913 r pojawiły się pierwsze rowy, łączące jez. Wielkie z jeziorkiem w S części oddz. 102 oraz rów odwadniający północną i środkową część oddz. 119 do Jez. Wielkiego (nadal istniejący) oraz lekko kręty rów (dopływ?) odprowadzający wodę z południowej części oddz. 135 (obecnie nieistniejący). Na mapie WIG z 1937 r. pojawił się rów w oddz. 136 wpadający do Jez. Wielkiego. Pierwsze opracowania (Wangerin 1916, Wodziczko 1926) nie wspominają o rowach, dopiero pierwsze informacje na ich temat zamieszcza Lubliner-Mianowska (1961), że powstały „kilkadziesiąt lat temu”.

Rezerwat „Kurze Grzędy” został uznany w opracowaniu Gromadzkiego i in. (2000) za ostoję ptaków ze względu na gniazdowanie cyraneczki, gągoła, krogulca, żurawia, samotnika, włochatki, lelka i orzechówki. W 2004 roku na terenie rezerwatu nie odnotowano gniazdowania żurawia (gniazdował najprawdopodobniej na terenie pobliskiego rezerwatu „Jezioro Turzycowe”), krogulca oraz orzechówki (widziano ją dwukrotnie w rezerwacie). Liczebność cyraneczki na Jez. Wielkim w opracowaniu Gromadzkiego i in. (2000) oceniono na maksymalnie 8 par. W sezonie 2004 stwierdzono 1 samicę z pisklętami, a maksymalną odnotowana liczbą stwierdzoną podczas kontroli na wszystkich zbiornikach wodnych rezerwatu było 6 osobników (2 samice i 4 samce). Wydaje się zatem, że liczba gniazdujących cyraneczek zmniejszyła się. Jeden z głównych przedmiotów ochrony, dla którego rezerwat utworzono (głuszec Tetrao urogallus) stopniowo zmniejszał liczebność, aż całkowicie wymarł do lat 70-tych XX w.

W związku z powyższym, jako generalne, można przyjąć następujące stwierdzenia:

1.    W miejscu pierwotnie bezleśnych i w większości bezdrzewnych mszarów wskutek osuszenia torfowiska i zalesiania powstały zbiorowiska leśne

2.    Fitocenozy leśne na podłożu torfowym występujące w strefie oddziaływania rowów odwadniających nie są dynamicznie ustabilizowane i zachodzą w nich zmiany niekorzystne z punktu widzenia ochrony przyrody. Polegają one na:

-    zaniku specyficznych florystycznych i strukturalnych cech boru bagiennego i brzeziny bagiennej,

-    wkraczaniu gatunków o szerokiej amplitudzie fitocenotycznej, tj. niespecyficznych dla borów bagiennych na oligo- i mezooligotroficznych torfach.

4.    Fitocenozy leśne na podłożu torfowym, w których w drzewostanie występuje sadzony, obcy geograficznie i siedliskowo świerk, bez wyjątku wykazują cechy degeneracyjne, a sam świerk rozprzestrzenia się do pozostałych części rezerwatu. Jest to zdecydowanie niekorzystny kierunek zmian.

5.    W konsekwencji odwodnienia torfowiska, które rozpoczęło się około 100 lat temu i które trwa nadal, proces akumulacji torfu wysokiego został całkowicie zahamowany i torfowisko jako całość zakończyło swój wzrost na wysokość.

6.    Efektem długotrwałych odwodnień jest proces osiadania złoża, murszenia torfu, a w dalszej konsekwencji zmniejszenia się powierzchni siedlisk typowo oligotroficznych na rzecz mezotroficznych.

7.    Lokalne zablokowanie odpływu wody w 1988 r. spowodowało wyraźną regenerację roślinności torfowiskowej, objawiającą się m.in. masowym rozwojem wysokotorfowiskowych roślin naczyniowych i torfowców, zanikiem Molinia caerulea, wypadem drzew,

8.    Utrzymujące się wokół zbiorników wodnych nieleśne, mszame fitocenozy regenerują się lub rozwijają, dowodzi tego m.in. nie odnotowanie Caricetum limosae jeszcze w 1998-1999 r„ pomimo prowadzonych wówczas szczegółowych badań fitosocjologicznych,

9.    Stopień synantropizacji flory rezerwatu jest znikomy w zakresie ilościowym i przestrzennym. Żaden ze składników obcych nie ma cech gatunku inwazyjnego.

1.12. Ocena stopnia naturalności przyrody

Naturalność zbiorowisk roślinnych należy rozpatrywać na podstawie dwu kryteriów. Pierwszym z nich jest pochodzenie zbiorowiska, natomiast drugim - stopień jego odkształcenia. Zgodnie z pierwszym kryterium do naturalnych zbiorowisk w rezerwacie zalicza się nieleśne mszary wysoko- i przejściowotorfowiskowe, zbiorowiska wodne oraz wszystkie zbiorowiska leśne z wyłączeniem chojniaków świerkowych. Fragmenty zbiorowisk synantropijnych zajmują znikome powierzchnie na drogach: są to fragmentarycznie wykształcone zbiorowiska dywanowe.

11