1941127171

117

POLSKIE CZASOPIŚMIENNICTWO NAUKOWE...

wych. Mimo obfitego dofinansowywania tych pism przez KBN czy MEN wiele redakcji poszukuje „sponsorów” na własną rękę, nie gardząc płatnymi inseratami. Wzrasta ilość wydawców prywatnych bądź profesjonalnych wydawnictw zajmujących się „produkcją” czasopiśmiennictwa naukowego. Ze względu na ilość tytułów udział tych firm w działalności edytorskiej (tendencje wzrostowe) wcale nie jest znikomy (wydawcą większości z 344 nowo powstałych pism są instytucje inne niż „resortowe”: PAN, wyższe uczelnie, towarzystwa naukowe, instytuty).

Podnosząc marginesowo aspekty ekonomiki wydawniczej, podkreślić trzeba, iż idealnie rozwiązany został natomiast problem autorskich honorariów. Tak dalece idealnie, że niebawem pojęcie to egzystować będzie jedynie na kartach leksykonu.

Szczegółowa charakterystyka współczesnego polskiego czasopiśmiennictwa naukowego, popularnonaukowego i fachowego została przedstawiona w formie kilku tabel.

Najistotniejsza z nich jest tabela 1, ukazująca podział czasopism na 65 grup tematycznych zgrupowanych w 9 zespołach ze względu na wielkość nakładu². Aby ściślej ukazać zachodzące przemiany w modelu interesującego nas tu czasopiśmiennictwa, sporządzono tabelę 2, w której uwzględniono wyłącznie nowe czasopisma z lat 1994-1998.

Oba zestawienia (tabele 1 i 2) wskazują nie tylko na wyraźną dominację czasopism poświęconych naukom humanistycznym i społecznym (ponad 50%), ale również potwierdzją trwałość, stabilność tego modelu. Różnice między poszczególnymi dyscyplinami w obu interesujących nas tu okresach są mało istotne. Zwraca uwagę wzrost czasopism z zakresu nauk technicznych (w liczbach względnych o 2,5%; głównie czasopisma poświęcone budownictwu, architekturze) oraz poświęconych rolnictwu i gospodarce żywnościowej (2,4%). Duża ilość nowo powstałych czasopism z zakresu nauk humanistycznych i społecznych jest związana głównie z rozwojem czasopism prawniczych, psychologicznych i ekonomicznych. Szczególną aktywnością wydawniczą wyróżniają się szkoły wyższe i instytucje „inne” (zob. tab. 1 i 2).

Bardziej interesująca będzie charakterystyka polskiego czasopiśmiennictwa naukowego, popularnonaukowego i fachowego z początku 1998 r. w porównaniu ze stanem z 1993 r.

Nim przystąpię do szczegółowych rozważań, muszę poczynić pewne wyjaśnienie. W opracowaniu dotyczącym sytuacji z 1993 r. (Zeszyty Prasoznawcze 1994, nr 3-4, s. 147-154) posługiwałem się nie rzeczywistą (fizyczną) ilością czasopism, lecz ich wielowątkowością; stąd w przypadku dwóch (trzech) równoważnych wątków treściowych czasopisma były klasyfikowane podwójnie, a nawet potrójnie.

² Podział dyscyplin, ich ugrupowanie w zespołach oraz terminologia zaczerpnięta została z dokumentów oficjalnych KBN. Dodatkowo wprowadzona została grupa „Paranauka” oraz „Ogólne — popularnonaukowe” i „Naukoznawstwo”.