1950082830

MATERIAŁ MYŚLENIA: POJĘCIA

Zimbardo [s. 404] definiuje pojęcia (concepts) jako "kategorie, stanowiące umysłowe reprezentacje powiązanych ze sobą zjawisk".

Głównym zadaniem myślenia jest kategoryzowanie świata i tworzenie pojęć (concept formation). Pojęcia pozwalają systematyzować naszą wiedzę o świecie. Pojęcia mogą reprezentować przedmioty materialne (np. okręt), czynności (np. rysować), istoty żywe (np. skowronek), właściwości (np. wysoki), abstrakcje (np. piękno), relacje między obiektami (mniejszy niż).

Wyróżniamy dwa podstawowe tvpv pojęć:

1.    Pojęcie matrycowe (arystotelesowskie) to "poznawcza reprezentacja skończonej liczby wspólnych cech, które w jednakowym stopniu przysługują wszystkim desygnatom (egzemplarzom) danej klasy" [J. Kozielecki, s. 99]. Zespół cech istotnych pozwala w sposób jednoznaczny wyodrębnić desygnaty. Pojęcia matrycowe dominująw matematyce, fizyce czy biologii (np. sześcian, ssak).

2.    Pojęcie naturalne to "reprezentacja poznawcza, odzwierciedlająca zespół wspólnych cech, które w różnym stopniu przysługują desygnatom (egzemplarzom) danej klasy" [J. Kozielecki, s. 102]. Pojęcia naturalne mają charakter prototypowy, tzn. desygnaty grupują się wokół najbardziej reprezentatywnego egzemplarza [por. P. G. Zimbardo, s. 404-406].

Pojęcia naturalne występują w filozofii czy psychologii (np. byt, depresja). Prekursorem badań nad pojęciami naturalnymi był L. S. Wygotski.

Wiele pojęć jest uporządkowanych hierarchicznie, od najbardziej ogólnego do najbardziej szczegółowego, np.: owoc; jabłko, gruszka; złota reneta, lipcówka. Badania wykazują że kategoryzacja przebiega najlepiej na poziomie podstawowym (basie level). Rozpoznając przedmiot, nazwiemy go jabłkiem, nie zaś owocem czy złotą renetą [por. P. G. Zimbardo, s. 406-407]. Warto tu wskazać na ważny postulat Leibniza, by usystematyzować właśnie w sposób hierarchiczny język w celu uzyskania doskonałego języka logicznego - tzw. characteristica universalis.

Wówczas myślenie polegałoby - wg Leibniza - na rachowaniu - dodawaniu bądź odejmowaniu poszczególnych cech pojęć ogólnych i szczegółowych).

Poprawność myślenia zależy od trafnego doboru pojęć, niezbędnych w danej sytuacji problemowej [por. J. Kozielecki. s. 104],

OPERACJE UMYSŁOWE: ANALIZA I SYNTEZA

3