2091577486

PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE

Rok XXXIII

1989

TRZMIELE WYŻYNY MAŁOPOLSKIEJ -Andrzej Ruszkowski, Mieczysław Biliński -Andrzej Kosior, Jolanta Bąk,

Krystyna Kaczmarska

Oddział Pszczelnictwa ISK, Zakład Ochrony Przyrody PAN w Krakowie

Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Kielcach

Streszczenie

Na Wyżynie Małopolskiej stwierdzono występowanie 20 gatunków trzmieli. W połowie miejscowości dominowały Bombus terrestris L. i B. lucorum L., w innych B. lapidarius L., B. hortorum L., B. ruderatus F., B. pascuorum Scop., B. pratorum L. lub rzadko — B. muscorum F., B. ruderarius Miill. albo B. hu-milis 111. Zagęszczenie trzmieli wystarczające dla uzyskania opłacalnych plonów nasion koniczyny czerwonej wystąpiło w latach 1972—1974 tylko w niektórych okolicach woj. częstochowskiego i kieleckiego oraz Chrzanowa i Przysuchej.

WSTĘP

Trzmiele są bardzo ważną gospodarczo grupą owadów zapylających, przy czym różne ich gatunki zapylają różne rośliny uprawne (Ruszkowski 1969). Znajomość ich rozsiedlenia w Polsce jest jednak bardzo niepełna. Stosunkowo najlepiej zbadane były południowe i północne obrzeża Polski (Alfken, Bliithgen, Torka, Dittrich, Śnieżek, Noskiewicz, Dylewska, Banaszak i inni), najgorzej — rolniczy pas środkowy oraz część wschodnia kraju. W ramach prowadzonych w latach 1972—1975 badań nad owadami zapylającymi koniczyną czerwoną (Sowa i in. 1974, 1977, 1983) zebraliśmy duży materiał dotyczący składu gatunkowego i zagęszczenia trzmieli na terenie całego nieomal kraju. Materiały te, po uzupełnieniu innymi, pozwalają na próbę syntetycznego ujęcia rozsiedlenia trzmieli w Polsce, choć ujęcie takie będzie zawierać luki, zwłaszcza w odniesieniu do gatunków omijających tereny rolnicze.

W obecnej pracy zajęliśmy się Wyżyną Małopolską, a więc terenem województw: radomskiego (bez części na północ od Pilicy), kieleckiego, piotrkowskiego, częstochowskiego, leżącą na zachód od Wisły częścią lubelskiego i tarnobrzeskiego, północną częścią krakowskiego i wschodnią katowickiego. Za południową i wschodnią granicę tego rejonu przyjęliś-

33

3 — Pszczelniczc zeszyty naukowe