2181688320

46

Mieczysława Adrianek

niedokładności, wszystkie błędy i brak porządnego rozkładu rzeczy), mam Buschinga⁵¹ w oryginale i w tłumaczeniu, mam Hartknocha⁵⁸ (codo urządzeń politycznych), a spodziewam się jeszcze dostać Skrzetuskiego⁵⁹ i Yolumina legum.⁶⁰ Przypadkowo wpadł mi dnia wczorajszego w ręce programat szkoły pijarskiej w Warszawie, w którym jest Rozprawa o sejmach i sejmikach⁶¹, a na końcu bardzo dla mnie potrzebny spis tabelaryczny województw z powiatami i miastami, gdzie się odbywały sejmiki i zjazdy ogólne (<conventus generales). Szkoda tylko, że tam miejsca sejmików deputackich i gospodarskich oznaczone nie są.

Co się tyczy planu mojego dzieła ten jest taki: naprzód ogólne opisanie Polski, potem podział na trzy narody jak w Jeografii Wagi, ale w wyższej kolumnie pod spodem jest wyszczególnienie wszystkich innych podziałów, jakie były znane, z wykazaniem ich użycia i czasu. Dalej idzie opisanie województw, gdzie najpierw jest krótka wiadomość historyczna, potem podział na powiaty lub ziemie, na koniec miasta, ponieważ w Wadze jest czasem miast bardzo mało, więc wybieram ważniejsze ze Święckiego, a przy każdym wspominam zdarzenia, które na wspomnienie zasługują. Po takim opisie województwa, umieszczam w węższej kolumnie drobnym drukiem senatorów większych i mniejszych, starostwa grodowe, miejsce sejmików, liczbę posłów i deputatów na trybunał itd. Mam ja zamiar na początku mego dzieła położyć obraz ogólny dziejów Polski, który by za wstęp mógł służyć, a na końcu dołączyć podział po pierwszym rozbiorze na województwa uczyniony, potem opis krótki Ksfięstwa] Warszawskiego], nareszcie teraźniejszego Królestwa. Chciałbym także dla użytku uczniów zebrać krótką wiadomość o urzędach, o sejmach, o wyborze królów, o koronacji itd. Waga nie opisał Prus książęcych, ani Mullan i Wołoszczyzny, ani też Inflant jak były przed wojną Gustawa Adolfa⁶², jednakże zdaje mi się, że opisanie tych krajów w dodatku umieszczone, byłoby przydatne, zwłaszcza że dziś jeografia dawnej Polski, nie do jednego roku albo nawet okresu, lecz ile możności do całego ciągu dziejów służyć powinna. Oto jest plan mój, który sądowi Pańskiemu oddaję. Lecz jak łatwo jest plany układać, tak niełatwo je uskuteczniać. Tego ja właśnie przy mojej teraźniejszej robocie doświadczam. Będąc pozbawiony dostatecznych pomocy książkowych, postanowiłem udać się z prośbą do JWWMPana Dobrodzieja, abyś mi raczył dopomóc w tych miejscach, które dla mnie do rozwiązania będą niepodobne. Lubo JWWMPan Dobrodziej przez swojedzieła rzadkiej zalety, pozyskałeś już taką w narodzie i zagranicą sławę, że jej nawet powiększać nie potrzebujesz; wszelako co tylko od JWWMPana Dobrodzieja otrzymam, do wszystkiego przyznam się najchętniej, owszem nawet tym jedynym sposobem pismu swojemu wziętość i użyteczność zapewnić mogę. Między zdaniami autorów, których mam pod ręką, nie zawsze znajduję zgodę, czasem takie w nich rozróżnienie napotykam, że w zupełną wpadam niepewność i w braku dostateczniej szych pomocy, nie wiem na jaką powinienem nakłonić się stronę. Pozwolisz JWWMPan Dobrodziej, że mu tu trzy przykłady przytoczę. 1) Święcki powiada (T. 1 str. 389), że województwo chełmińskie odbywało sejmiki poselskie w Kowalewie⁶³, a deputackie i gospodarskie w Radzynie⁶⁴,

⁵⁷    Antoni Fryderyk Busching (1724-1793), „ojciec nowożytnej geografii”. Prace naukowe Buschinga zjednały mu powszechną i zasłużoną sławę. W r. 1768 ukazała się w Warszawie Geografia Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego tudzież innych Prowincji do nich należących.

⁵⁸    Krzysztof Harlknoch (1644-1687), polski historyk, który w r. 1678 opublikował dzieło Respuhlica Polona duobus libris illustrata. Zawarł w nim na tle historii i rozwoju terytorialnego Polski systematyczny i dokładny opis instytucji politycznych państwa polskiego.

⁵⁹    Wincenty Skrzetuski (1745-1791), Prawo polityczne narodu polskiego. Warszawa. 1782.T. 1-2.

⁶⁰    W 1. 1732-39 ukazało się drukiem 6 tomów obejmujących ustawodawstwo od XJV w. do 1736 r.; tomy 7 i 8, zawierające ustawy do 1780 r., ukazały się w r. 1782.

⁶¹    Idzi Presiowski. O sejmach w Polsce. W: Popis publiczny uczniów Szkoły Wojewódzkiej Warszawskiej XX. Pijarów. Warszawa 1829, s. 59.

⁶²    Gustaw II Adolf, król Szwecji (1594-1632).

⁶³    Kowalewo miasteczko w woj. chełmińskim, obecnie woj. toruńskie.

⁶⁴    Radzyń Chełmiński miasteczko w woj. chełmińskim, obecnie woj. toruńskie.