2212788482

4.2. Funkcja frazeoiogizmu w języku

Stosowanie frazeologizmów uzależnione jest od rozmaitych czynników komunikacyjnych: sytuacji komunikacyjnej, celu (czyli intencji nadawcy), jego stosunku do odbiorcy, formy komunikacji (ustna lub pisemna) oraz rodzaju komunikatu - np. wystąpienie publiczne, rozmowa osobista, artykuł prasowy.

Ważną funkcją frazeologizmów jest ich zdolność do ukazywania i wyrażania stanu emocjonalnego nadawcy. Zwroty frazeologiczne mogą posłużyć między innymi do podtrzymania zainteresowania słuchaczy oraz wytworzenia głębszego kontaktu pomiędzy nadawcą a odbiorcą. Wykorzystywane są także dla podkreślenia przynależności do konkretnej grupy społecznej, do zasygnalizowania o identyfikowaniu się z jej poglądami, koncepcjami i ideologią. Umiejętnie zastosowane, mogą sprawić, że tekst nabierze nieco mniej lub bardziej oficjalnego charakteru, a to za sprawą budowania ekspresji w wypowiedzi i nadawania jej obrazowości, albo wprost przeciwnioe - nadawca świadomie i celowo zrezygnuje z tego typu zabiegów. Właściwości frazeologizmów w zakresie ich funkcji trafnie formułują w swojej pracy W. Kochański, B. Klebanowska, A. Markowski (1989: 298):

„Frazeologizmy ożywiają bowiem tekst, urozmaicają go i uplastyczniają. Czasem ujmują zwięźle treść, którą w innym przypadku trzeba by wyrazić dłuższym omówieniem. Kiedy indziej przekazują ją w sposób emocjonalny i pominięcie frazeoiogizmu byłoby równoznaczne z zatarciem tej emocjonalności”.

W niektórych gatunkach prozy (w beletrystyce, publicystyce, czy dziennikach prasowych) wykorzystuje się zdolność frazeologizmów do tworzenia struktur odbiegających od pierwowzoru (por. Fleischer 1982: 30). Jest to zwykle zabieg celowy, ułatwiający przekazanie zamierzonej treści. Koreluje to z inną, ważną kwestią, której warto poświęcić kilka słów. Otóż łatwo zauważyć, że komunikaty zawarte w tekstach publicystycznych mogą mieć charakter eksplicytny lub implicytny. Pierwsze - to informacje, które wyrażone są bezpośrednio i klarownie. Drugie - to informacje nie dość jasno sformułowane, zawierające różnego rodzaju niedomówienia lub aluzje, siłą rzeczy kierujące czytelnika (odbiorcę) w stronę własnych domysłów i interpretacji (por. Lipiński 2000:    17). Funkcję implicytną w tekście może spełnić zarówno frazeologizm

nieprawidłowo zastosowany, który spowoduje zniekształcenie treści komunikatu, jak i taki, który zostanie użyty z pełną świadomością i poprawnie. Drugi przypadek zastosowania frazeoiogizmu i wkomponowanie go w treść komunikatu będzie środkiem wykorzystanym do realizacji celu przekazu, który wyznaczył sobie autor. Celnie ujął to K. Lipiński w swojej książce Vademecum tłumacza (2000), konstatując:

19