223427584

16 Teresa Słaby

Ze względu na prezentowane w tabeli 1 poziomy wskaźników o różnym charakterze w kontekście trwałego rozwoju - Polska zajmowała wśród krajów UE kolejno miejsca: 15; 5; 22 i 5. Ponieważ - w rezultacie wzorowania się na listach wskaźników w różnych krajach - polskie zasoby wskaźników zrównoważonego rozwoju składają się z 3 list: długiej (380 wskaźników); średniej (100) oraz krótkiej (31 wskaźników) - dane zamieszczone w tabeli mogą mieć tylko walor ilustrujący i fragmentaryczny charakter.

Bardzo bliskie istocie kategorii samopodtrzymującego się rozwoju oraz spójności społecznej (social cohesion) jest ludzkie odczucie godności życia¹. Obie szlachetne idee niwelowania różnic w życiu społeczeństw w różnych przekrojach geograficznych są jednak niezwykle trudne do realizacji w krajach przechodzących transformację systemową (a więc i w Polsce), a ponadto zaprzeczają konieczności elastycznego działania w warunkach walki konkurencyjnej globalnej gospodarki². Ta myśl jest nieobca badaczom od dawna i coraz częściej zaczyna się ona pojawiać w założeniach koncepcyjnych badań społecznych.

Nowe trendy w konsumpcji (kult konsumpcji) zaczęły się rozpowszechniać kosztem natury, a w konsekwencji człowieka. Konsumpcja stała się źródłem tożsamości³. W ślad za dobrami materialnymi uczucia, intelekt, sztuka stały się towarami⁴. Z. Bauman zauważa, że społeczeństwo potrzebuje swych członków jako konsumentów i współczesne państwo podporządkowane jest roli konsumenta⁵.

W ostatnich latach powstawała coraz większa grupa konsumentów, których styl życia nazywa się konsumpcjonizmem, czyli konsumpcją nadmierną, niepotrzebną, „żarłoczną”. Tworzą się w kolejnych krajach społeczeństwa konsumpcyjne, których przedstawicieli krytycy nazywają „hakerami społecznymi”. Żyjąc w taki sposób, stwarzają ryzyko, że następnych społeczeństw, cywilizacji nie będzie. Konsumpcjonizm nie sprzyja cywilizacji w rozumieniu stanu kultury materialnej, stanu środowiska naturalnego oraz funkcjonowania instytucji prospołecznych, osiągniętego przez społeczeństwo w określonej epoce historycznej. Być może ci członkowie współczesnych społeczeństw chcą żyć według słynnego powiedzenia B. Napoleona (1767-1821): rodzimy się, aby korzystać z życia. Szczęście jest niczym

1

   Por. T. Słaby, Poziom i jakość życia, w: Statystyka społeczna, pod red. A. Szulca i T. Panka, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2004, s. 67.

2

   Por. S. Golinowska, Europejski model socjalny i otwarta koordynacja polityki społecznej, „Polityka Społeczna”, IPiSS, 11-12/2002, s. 6.

3

   A. Dylus, W poszukiwaniu „rezerw duchowych” europejskiej gospodarki, w: Czy wartości i normy stały się barierą reform w UE, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, „Wartości i Rozwój”, Nr 1, Gdańsk 2004, s. 19.

4

   A. Jawłowska, Globalizacja i świadomość globalna, w: S. Amsterdamski (red.), Globalizacja i co dalej, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2004, s. 128.

5

   Z. Bauman, Globalizacja, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2000, s. 95.