223428104

147

Recenzje

cją rzeczną, zachowane na wysokości 400—500 i 200 stóp występują również w Wealdzie. Przypuszczalnie odpowiadają one wiekowo wysokim terasom plej-stoceńskim w dolinie Tamizy.

Bardzo interesujący tekst uzupełniają liczne, starannie wykonane i przejrzyste przekroje, blokdiagramy oraz mapy w dużej podziałce. Niestety, brak profilów podłużnych i poprzecznych doliny Tamizy, które ułatwiłyby zrozumienie przedstawionych zagadnień.

Książka Wooldridge*a i Lintona zasługuje na uwagę przede wszystkim dlatego, że daje nowy pogląd na pochodzenie i wiek zrównań zaproża, wyjaśnia genezę porzecznego układu sieci rzecznej i dolin przełomowych, przecinających podłużne wzniesienia antyklinalne, i zmierza do poznania rozwoju i praw rozwoju plejstoceńskiego systemu odwodnienia dolnej Tamizy. Autorzy na ogół nie rozpatrują całego zespołu form na rozległym obszarze południowo-wschodniej Anglii, lecz ograniczają się do analizy wybranych form (spłaszczenia wierzchowinowe, terasy rzeczne), przeprowadzonej często na podstawie szczegółowej mapy geologicznej; zupełnie pominęli zagadnienie rozwoju krawędzi czołowych progów kredowych i jurajskich i nie uwzględnili klimatu w powstawaniu i przemodelowywaniu form.

Sylwia Gilewska

J. S c h m i d. Der Bodenfrost ais morphologischer Faktor. Eine analytisch-morphogenetische Untersuchung der Frostbildungsvorgange im winterkalten humiden Klimabereich und Erórterung der Frostpha-nomene iiberhaupt. Heidelberg 1955.

W pracy przedstawiono wyniki badań działalności mrozu w obrębie wilgotnego klimatu o chłodnych zimach. Obserwacje i pomiary przeprowadzone zostały w rejonie gór Schwarzwaldu i Taunusu. Rozważając dotychczasowy stan wiedzy o zjawiskach wywołanych mrozem, autor stwierdza, że przebieg i rezultaty procesów mrozowych na obszarach średnich szerokości geograficznych nie są jeszcze poznane w stopniu zadowalającym. Stąd wynika konieczność stosowania szczegółowych obserwacji i pomiarów opartych na ilościowej analizie w poznawaniu charakteru zjawisk wywołanych czynnikiem mrozu. Analityczna metoda pozwala na bardziej dokładne poznanie dynamiki tych procesów podczas zamarzania gruntu, jak również podczas tajania zamarzniętej górnej warstwy gleby między okresami mrozu i wczesną wiosną. Obserwacje i pomiary przeprowadzone zostały w warunkach naturalnych, przy tym stosowano również porównawcze badania eksperymentalne.

W wyborze stanowisk dla obserwacji przebiegu procesów mrozowych został uwzględniony cały zespół cech środowiska. Badano stoki o zróżnicowanym nachyleniu, zalesione i nie pokryte roślinnością oraz powierzchnie równe. Brano również pod uwagę właściwości fizyczne i chemiczne skały badanego obszaru, stopień nasycenia gruntu wodą, pokrywę śnieżną, temeraturę powietrza, opady i ekspozycję stanowisk, w których czynione były obserwacje.

Pomiary kontrolne przebiegu działania mrozu odbywały się w różnych odcinkach czasu. Zakładano stanowiska dla obserwacji dziennych, tygodniowych, dwutygodniowych i miesięcznych na mniejszych i większych powierzchniach.

Wszystkie te poczynania pozwoliły autorowi na stwierdzenie, że w obrębie klimatu wilgotnego współczesne procesy geomorfologiczne uwarunkowane mrozem odgrywają poważną rolę w kształtowaniu rzeźby. Duże znaczenie ma proces rege-lacji. Z uwagi na to, że zamarzanie i rozmarzanie gruntu w ciągu zimy jest częste, uwydatnia się tu przygotowawcza rola mrozu w denudacji stoków. Podczas zamarzania w gruncie tworzą się kryształki lodu, które powodują wzajemne przesuwanie*