8473659640

147

_Recenzje i noty recenzyjne

cha - „złożyły się na nową jakość, zostały poszerzone i wzbogacone, zweryfikowane, a także przygotowane na potrzeby szerokiej, acz kompetentnej publiczności czytającej - od naukowców: prasoznawców, lileraturoznawców, historyków, socjologów i politologów, bibliotekoznawców i pedagogów, po studentów, nauczycieli i wszystkich zainteresowanych dziejami polskiej prasy”.

W poszczególnych tekstach autor świadomie koncentruje się na omawianiu sytuacji rozmaitych tytułów prasowych - czyniąc to w ujęciu chronologicznym - w dwóch wielkich ośrodkach wydawniczych: Krakowie i Lwowie, bo przecież „to dwa ośrodki, spośród centralnych środowisk wydawniczo-prasowych, najobfitsze ze względu na liczbę tytułów i najważniejsze ze względu na ich funkcje oraz znaczenie dla rozwoju polskiej myśli politycznej i kultury”. Taki profil i charakter mają dwa pierwsze artykuły: Prasa w Krakowie: tradycja i współczesność (część pierwsza: do roku 1918) i Prasa ugrupowań politycznych we Lwowie w okresie autonomii galicyjskiej (1867-1918), a także przedostatni: Lokalna prasa krakowska m' okresie transformacji ustrojowej w latach 1989-2000 i jej tradycje. Ale są leż teksty poświęcone wyłącznie prezentacji formuły wydawniczej i ocenie konkretnych, pojedynczych periodyków. Ten nurt zainteresowań naukowych prof. Jarowieckiego reprezentują w omawianej książce dwa artykuły o pismach konspiracyjnych: Konspiracyjne „Słowo Polskie” we Lwowie w latach okupacji 1939-1945 i „Przeghfd Polski”(1940-1944) - konspiracyjne pismo Sza-tych Szeregów w Krakowie.

Uwagę czytelnika z pewnością zwraca wspomniany wyżej tekst o dziejach prasy krakowskiej do roku 1918, który stanowi - w opinii autora - „obszerny konspekt przyszłego tomu o krakowskim środowisku prasowym”. Rzeczywiście, jest to opracowanie specyficzne, choćby ze względu na swoją treść, m.in. bogactwo informacji faktograficznych: liczbę omówionych tytułów prasowych (nawet efemeryd), danych statystycznych dotyczących ich nakładu, struktury, kręgu odbiorców ild. Dzięki temu czytelnik uzyskuje wiedzę na lemat rozwoju prasy krakowskiej, jej ewolucji i typologicznego zróżnicowania w różnych okresach historycznych. Dla przykładu: tylko w latach 1831-1847 w Krakowie, mającym wtedy 44 tys. mieszkańców, ukazywało się aż 12 czasopism literackich i społeczno-kulturalnych, w których „zamieszczano materiały informacyjne i literackie, artykuły o tematyce historycznej, wiersze i fragmenty prozy, recenzje”. W innym miejscu autor wskazuje na ścisłą zależność między sytuacją spoleczno-polityczno-ekonomiczną a rozwojem prasy, stwierdzając m.in.: „Po złagodzeniu przepisów prawa prasowego, już od roku 1900 nastąpił wyraźny wzrost liczby tytułów, np. w roku 1900 ukazywały się 103 tytuły, w 1912 - 212, obniżenie ilości wywołane zostało wybuchem I wojny światowej (w 1914 roku - 189 tytułów). Wzrosły także nakłady periodyków, np. „Czas”, który w latach 1882-1890 rzadko przekraczał 2 tysiące egzemplarzy, w okresie 1890-1899 osiągał ponad 2,5 tysiąca, zaś w 1907-1914 wzrósł do około 8 tysięcy. Lala autonomii zaowocowały rozwojem lokalnej prasy krakowskiej związanej z różnymi ugrupowaniami politycznymi: konserwatywnymi, liberalno-demokratycznymi, narodowo-demokralycznymi, ludowymi, so-