64927 SDC17031

HANS-GEORG STEPHAN

Strefa dekoracji kończy się na uchu, które zostało przytwierdzone przed wykonaniem ornamentu. Mocne zgrubienie z karbem oddziela szyjkę od brzu-śca dzbana. Na szyjce znajdują się naprzemianlegle 3 rzędy wymienionych wyżej odcisków stempli kwadratowych i 2 rzędy okrągłych oczek. W porównaniu z innymi formami naczyń „grupy Falkego" charakterystyczna dla tych naczyń jest przede wszystkim grubsza krawędź. Mocne, karbowane ucho jest również zdobione. Na przejściu szyjki w brzusiec umieszczone są trzy duże, półplastyczne przedstawienia twarzy mężczyzny w średnim wieku, z długimi, kręconymi włosami, bardzo długimi wąsami i brodą.

Drugi dzban jest wysoki na 19.5 cm. Jego maksymalna średn. wynosi 17,5, a średn. wylewu prawie 9,5, podstawy o średnicy 11,5 cm (ryc. 39). Mimo mniejszych rozmiarów dekoracja jest bardziej skomplikowana. Ponad uformowanymi na kształt piramidy małymi wolnymi przestrzeniami, w dolnej części ścianki mamy szeroki fryz z zachodzących na siebie odcisków stempli kwadratowych wypełnionych czterema punktami W pobliżu najszerszej strefy brzuś-ca, znajduje się wstęga z kwadratów z jednym punktem. Nad nią mamy szeroki ornament ze stojących i wiszących dużych piramid, oddzielonych wąską gładką przestrzenią, utworzonych z typowych stempli kwadratowych z czterema punktami. Wyżej jest pas z dwóch rzędów stempli kwadratowych z jednym punktem, dalej pusta przestrzeń i górna strefa dekoracji, utworzona z rzędów gęsto umieszczonych odcisków stempli kwadratowych z czterema punktami. Szyjka jest podkreślona dwoma zgrubieniami, nad którymi mamy dwa rzędy stempli kwadratowych z czterema punktami a między nimi pas zygzakowy z jednym punktem. Podobna dekoracja, złażona z rzędów stempli kwadratowych i trójkątnych wypełnionych punktami mieści się na uchu. Naprzeciw ucha znajduje się przylepiona półplastyczna podobizna męskiej twarzy z delikatnie falowanymi, długimi włosami, wąsami i długą, rozdzieloną brodą.

Puchar gruszkowy z ul. Grodzkiej 16 w Jeleniej Górze ma wysokość 20 cm, co pozwala określić go jako średniej wielkości (ryc. 14; Skibiński 1999). Trzy strefy dekoracji są oddzielone od siebie trzema rzędami kresek wykonanych stemplem obrotowym, z pojedynczo wprowadzonym „X“. Główna dekoracja na brzuścu to duże piramidy i romby, utworzone z kwadratów z czterema punktami.

Mniejsze fragmenty naczyń „grupy Falkego” znajdowano też w innych miastach Śląska, przede wszystkim Dolnego. Z Żar pochodzi fragment pucharka o średn. wylewu 8 cm, ze zgrubieniem na krawędzi

Ryc. 40. Dolny Śląsk. Fragmenty naczyń „grupy Falkego” odkryte w małych miastach: a - Zielona Córa; b, c - Żary, Niepublikowane bad. S. Kałagatc Abb. 40 Niederschlesien. GefSBfragmente der „fólke-Gruppe” aus Idcineren Stadten: a - Grunbcrt b, c - Sorau; Forschung S. Kałagatc, unpubliziert

BADANIA NAD CERAMIKA „GRUPY FALKEGO’

«w<£

■■■■■■■■■■■■■Ml dobrze może to być fragment kafla. Z| notatki pogodzi informacja o znalezio-Gubinie baniastym dzbanie, pokrytym zielo-^Ljntn ołowiową (Rode 1999, kat. 80). Mniejsze f^^ntytego naczynia, zaliczonego prawdopodob-1— naczyń glinianych były wykonane tak, jak ^nnkowc dzbany z Wrocławia i Budziszyna, nale-j-t do rgrupy Falkego”. Dekoracja powierzchni skłamię z lekko nieregularnych, prawie szachownico-^ „porządkowanych kwadratowych stempli pojedyn--cb z czterema punktami Główną ozdobę stanowili podobizna głowy brodatego mężczyzny z włosami „gdziekraymi przedziałkiem. Zarówno wąsy, jak i broją, złożona z dwóch szpiców, były bardzo długie.

W Lubsloi wydobyto w ostatnich latach duże ilości późnośredniowiecznej ceramiki (niepublikowane znaleziska z badań prowadzonych przez Urząd Konserwatorski w Świdnicy k. Zielonej Góry, udo-stępnione przez S. Kałagatego). W zespołach znalezisk z XIV/XV w. kamionka stanowi 5-10%, co w porównaniu z innymi rejonami Śląska (w szczegól

^l^czyzny ^z (R°óe 1999, kat. I). Możliwe, tu o fragment naczynia „grupy Falkego”,

Robionego oryginalnym wzorem złożonym j^^pdraonychkrzyżykami (ryc. 40:c). Inny ^rozpoznane) formy z tego miasta po-nemplami w kaztatóe prostokątów z czte-^umi (ryc. 40 b). Podobne zdobienie zna-nierozpoznanego naczynia z Zielonej I me.40: a). W Lubaniu odkryto rzekomo g|o-

ności środkowym, wschodnim i południowym) wydaje się ilością znaczącą (ryc. 41). Jednak w północnej i zachodniej części Śląska sytuacja wygląda podobnie jak w Lubsku. Technologicznie rzec biorąc, można większość tych wyrobów zaliczyć do typu Coppengra\e/Bad Schmiedeberg nad Łabą (w przełomach szara, brązowawa, rzadziej czerwona preto-kamionka, stempel obrotowy i naczynia zwielokrotnię dzieloną stopką. Około jedna czwarta do jednej trzeciej z tych naczyń kamionkowych odbiega znacząco od tegp typu. Mam tu na myśli protokamion-kę o przełomach ciemnoszarych aż do czerwonego, gruboziarnistą z czerwonawą powierzchnią i zawartością jasnych ziaren (wapno?). Przypuszcza się, źe przynajmniej ta ostatnia grapa pochodzi z Łuźyc tab przygranicznych rejonów Dolnego Śląska. Ważny jest w tym kontekście fragment stopki z czerwoną ango-bą, pokrewny „grupie Falkego”, różniący się jednak jakościowo od produktów tej grupy. Wyjątkowa jest w tym kontekście gładka podstawa bez odcisków palców ze wzorem kwiatowego pędu. Nie można określić formy naczynia ponad wszelką wątpliwość prawdopodobnie chodzi tu o puchar, może wysmukły pucharek cylindryczny. W związku z tym na terenie granicznym z Dolnym Śląskiem musiały istnieć warsztaty wytwarzające bogato zdobione naczynia kamionkowe, które dane nam było dotychczas poznać tylko w pojedynczych, małych fragmentach. Do „grupy Falkego" w sensie ściślejszym należy także zaliczyć dwa fragmenty z Lubska: bogato zdobione

A*, 4.. Oef^roen* «.    '

325