SDC17028

HANS-GEORG STEPHAN

wa część brzuśca (ryc. 15), formalnie najbardziej przypominająca puchar, nie mające żadnych odpowiedników w „grupie Falkego”. Unikatem jest też jedna z dwu znanych nam w ogóle przykrywek bajo-netu pokryta dekoracją w kształcie liści (ryc. 15). Mimo że nie mamy z Witkowa przykładu .jubilerskiego" wykonania stopki dzielonej, to możemy stwierdzić, że w przypadku wszystkich naczyń w formie pucharów chodzi o niezwykłe, wystawne wykonania. Rzadko spotykaną ornamentykę prezentuje fragment ścianki pokrytej stemplem Oczkowym (ryc. 16). Być może jest to wytwór warsztatu garncarskiego jedynie zbliżonego do „grupy Falkego”. Analizowane fragmenty wysmukłych pucharków cylindrycznych i pucharów z Witkowa, zaliczone ze względów formalnych i technicznych do „grupy Falkego”, zostały potwierdzone geochemicznie. Inne formy naczyń na tym stanowisku nie są pewne, choć nie można wykluczyć, że wśród mniejszych fragmentów znajdują się też ułamki należące do innych form. Jednakże przewaga pucharów i wysmukłych pucharków cylindrycznych jest w tym przypadku pewna. Nasuwa się przypuszczenie, że zamieszkująca Witków drobna szlachta utrzymywała ścisłe kontakty z Łu-życami, a może i z samą Żytawą, ze względu na położenie geograficzne i sytuacje polityczną. Należy też wymienić dwa gliniane fragmenty ścianek wysmukłych pucharków cylindrycznych z Witkowa. Fragment pokryty ornamentem wykonanym stemplem rombowym, z delikatnej żółtawo-jasnoczeronej gliny bez glazury, swoim doskonałym wykonaniem odpowiada kamionce i po analizie geochemicznej został jednoznacznie zaliczony do „grupy Falkego”. Stanowi on ważne ogniwo łączące warsztaty produkujące zwykłe wyroby gliniane i kamionkę. Drugi egzemplarz, z ornamentem krzyżykowym z żółtej glinki nie znajduje bezpośrednich odpowiedników w „grupie Falkego”. Lepiej będzie zaliczyć go do szerszego kręgu, tak jak wysmukły pucharek cylindryczny z Drezna czy egzemplarz przechowywany w Muzeum Sztuki Rzemieślniczej w Berlinie (ryc. 18).

Wyraźnie skromniej prezentuje się, w porównaniu do innych stanowisk, zasób naczyń „grupy Falkego” z zamku we Wleniu z Dolnego Śląska (Buś-ko, Dymek, Piekalski 1993). Można przypuszczać, że także i tam zasób naczyń z „grupy Falkego” był znacznie bogatszy. Zamek we Wleniu był większy od wieży rycerskiej w Witkowie a jego znaczenie donioślejsze. W latach 1399-1410 zamek był w posiadaniu biskupa miśnieńskiego, Thimo von Colditz. Stan zachowania naczyń jest jednak tak fragmentaryczny, że nie można zrekonstruować żadnego całego egzemplarza a określenie cech formalnych jest utrudnione. Na tyle, na ile było to możliwe do rozpoznania, mamy tam do czynienia głównie z fragmentami 5 wysmukłych pucharków cylindrycznych (ryc. 36). Jeden z nich był dość wystawnie zdobiony, opatrzony wyobrażeniem twarzy bez brody, prawdopodobnie pazia.

Wrocław, główny ośrodek Śląska, dostarczył najlepiej zachowanych naczyń. Już od dawna znany jest mały puchar z Ostrowa Thmskiego (Gundel 1928, s, 122). Całkowicie zachowane naczynie pochodzi z drewnianej kloaki w obrębie dużej, założonej w XV w. gospody (?). Mniejszy ułamek z ornamentem złożonym z trójkątów wypełnionych trójkątami znaleziono przy ul. Więziennej 11. Być może jest to fragment większego pucharu lub dzbana, jak identycznie dekorowany z zamku we Wleniu (ryc. 36). Bardzo dobrze zachowany większy, wysmukły pucharek cylindryczny znaleziono we Wrocławiu, w kloace przy domu mieszczańskim z XIV/XV w. przy ul. Kacer-ska Górka (ryc. 37b; Łaciuk, Wolfram 1993, s .319). Pucharek ten jest podobny do pucharka znalezionego w Getyndze, z malowanymi białymi pasami, które podkreślają diagonalne i trójkątne duże pola z ornamentem wykonanym za pomocą stempla trójkątnego z punktowym wypełnieniem. Ze względu na stan zachowania nie wiemy, czy przy wylewie znajdowała się aplikacja z przedstawieniem twarzy.

Najważniejsze wrocławskie naczynia z „grupy Falkego” znaleziono na parceli przy ul. św. Mikołaja 22 (Jastrzębski, Piekalski, Wysocka 2001). Z jednostki stratygraficznej nr 3, małej piwnicy lub jamy piwnicznej, pochodzą: 1 wysmukły pucharek cylindryczny z „grupy Falkego”, 62 inne naczynia i 7183 fragm. naczyń z XV w. Mały, mierzący 15 cm pucharek z wygiętym wylewem przedstawia typowy, wypełniony czterema punktami odcisk stempla kwadratowego z polami na kształt rombu i trójkąta i z ornamentem wykonanym stemplem obrotowym w górnej oraz dolnej strefie dekoracji (ryc. 37a). Także szary przełom i błyszcząca, brązowoczerwona powierzchnia zewnętrzna odpowiadają wyglądowi bogato zdobionej kamionki łużyckiej.

Z kloaki na tej parceli pochodzą dwa dzbany baniaste „grupy Falkego”, zrekonstruowane prawie w całości z ułamków, 49 innych naczyń i 824 fragm. ceramiki. Oba dzbany mają typowe dla „grupy Falkego”, spieczone, szare przełomy i czerwonobrązo-wą błyszczącą angobę oraz zachwiane proporcje i szeroką, gładką podstawę. Na przejściu relatywnie krótkiej szyjki w bark znajduje się jedno lub więcej zgrubień, tak samo na zewnętrznej krawędzi. Typowe jest także bogato zdobione ucho taśmowe. Jeden z dzbanów ma 24 cm wys., maksymalną średn.

21, średn. wylewu 8,5 i średn. podstawy 15,5 cm (ryc. 38). Ścianki pokryte są ornamentem złożonym z zachodzących na siebie odcisków kwadratowych stempli z typowym wypełnieniem z czterech punktów.

fragmenty naczyń „grapy Falkego”; Wg C. Busko, K. Dymek i J, Piekalskiego 1993 m. 36. Buig Lehnhaus, Niederschlesien. GefaBfragmente der „Falke-Grappe”. Nach C. Buśko, K Dymek, J. Piekalski 1993

Ryc. 37. Wrocław, Małe puchary cylindryczne „grupy Falkego”: a - ul. św. Mikołaja 22, b - ul. Kaceiska Górka 11-17; Fot. T Gąsior Abb. 37. Breslau. Kleine Stangenbecher der „Falke-Grappe”: a - NikolaistraBe 22, b - Kelzerbcrg 11-17; Foto T. Gąsior