2251772387

144 ARTYKUŁY

CHARAKTERYSTYKA ZAGADNIENIA

W literaturze amerykańskiej napisano już o wielu aspektach gromadzenia materiałów bibliotecznych. Znaczna część tych publikacji dotyczy właśnie zagadnień związanych z opracowaniem zasad gromadzenia zbiorów.

Trwająca od lat w środowisku bibliotekarzy amerykańskich dyskusja, czy i w jaki sposób należy zapisywać zasady gromadzenia, koncentruje się wokół kilku kluczowych kwestii. Na plan pierwszy wysuwają się problemy terminologiczne. Udało się, jak się wydaje, wypracować ogólną definicję, podaną w Guide to review of library collection: „Zasady gromadzenia są spisanym dokumentem, przedstawiającym zakres i charakter istniejącego zbioru oraz plany jego rozwoju, związane z celami instytucji nadrzędnej; winny one akcentować zarówno atuty zbioru, jak i ukazywać poczynania bibliotekarzy, mające na celu pozyskanie materiałów bibliotecznych”². Jednocześnie sam termin „zasady gromadzenia zbiorów” zastępowany jest różnymi synonimami: polityka doboru (selection policies), polityka gromadzenia (acąuisition poli-cies), czy polityka rozwoju zbiorów (collection development policies). W ostatnich latach, w związku z pojawieniem się tendencji do szerokiego spojrzenia na sprawy gromadzenia, uznającego, iż na kształt zbiorów — oprócz procesów związanych z doborem materiałów — mają także wpływ inne czynniki (zabezpieczanie, konserwacja, selekcja), uprawnione stało się użycie ostatniego z wyżej wymienionych, szerokiego terminu: polityka rozwoju zbiorów³.

Początki prac nad określeniem i spisaniem zasad gromadzenia sięgają lat pięćdziesiątych i osadzone są w realiach politycznych epoki maccartyzmu. Występujące wówczas zjawisko zewnętrznej ingerencji w zawartość księgozbiorów zmusiło bibliotekarzy do wypracowania taktyki obronnej — spisania zasad gromadzenia dla udowodnienia, że biblioteka musi zbierać także „zakazane” książki. W latach sześćdziesiątych cenzura polityczna została zastąpiona cenzurą społeczną; konieczność stosowania mechanizmu obronnego nadal więc była aktualna. Z początkiem kolejnej dekady zasady zaczęły grać rolę instrumentu, który pozwalał na sprawdzenie, czy zbiory służą wszystkim użytkownikom biblioteki. W drugiej połowie lat siedemdziesiątych pojawiły się wreszcie pierwsze ekonomiczne uzasadnienia dla tworzenia takich dokumentów; ciągłe zmniejszanie funduszy przeznaczonych na zbiory zmusiło biblioteki do racjonalnego ich wykorzystywania, w czym zasady miały wydatnie pomóc⁴.

Wkrótce dostrzeżono szereg innych powodów — poza politycznymi i ekonomicznymi — dla których, jak udowadniają autorzy licznych publikacji, opracowanie zasad było działaniem pożytecznym. Wśród pozytywnych efektów takiej operacji wymienia się: wyznaczenie priorytetów w gromadzeniu

² W. Wholc: The whole library handbuok. Chicago 1991 s. 222.

¹ T. W. LconhardL Ockham's razor and collection deielopment W: Collection development in college libraries. Ed. by J. Schneider Hill, W. E. Hannaford jr and R. H. Epp. Chicago 1991 s. 38. — Collection management in academic libraries. Ed. C Jenkins and M. Morlcy. Aldershot 1991 &. XV-XVII.

⁴ Library aeguisition policies and procedures. Ed. by E. Fulas. Phocnix 1977 &. XII. — R. K. Gardncr. Library collections, their ońgin. selection and devebpment. New York 1981 &. 222*223.