2251772487

zer nie oznaczamy dziurkami. Liczbą 452 793 wy dziurkowaną na taśmie dalekopisowej kodem dwójkowym widzimy na rys. 7. Porównanie tego rysunku z rys. 6 wykazuje, że liczba wy dziurkowana kodem dwójkowym zajmuje na taśmie mniej miejsca niż liczba wydziurkowana kodem dziesiętnym. Wydziurkowanie jej przez maszynę odbywa się prędzej, również i z tego względu, że maszyna pracuje w układzie dwójkowym, nie potrzebuje więc zmieniać układu dwójkowego na dziesiętny.

Opracowanie programu składa się z następujących stadiów:

1.    Zestawienie wzorów obi Łażenia i ewentualne przekształcenie ich do postaci najdogodniejszej dla maszyny.

2.    Opracowanie układu pisania danych nadawanych i wyników przez EMP (ułożenie formularza).

3.    Sporządzenie planu pamięci

4.    Sporządzenie planu obliczenia (właściwego programu)

5.    Zakodowanie planu obliczenia

6.    Wydziurkowanie zakodowanego planu na taśmie dalekopisowej.

Zestawienie wzorów. Dla każdego zadania należy zestawić wzory dla wszystkich czynności obliczeniowych i wielkości pośrednich, w zasadzie w tej kolejności, w jakiej przebiega obliczenie.

Przy bardziej skomplikowanych obliczeniach można podzielić całcść na pcdprogTamy obejmujące obliczenia poszczególnych wielkości składowych. Jest to wskazane w tym przypadku, gdy kilka wielkości składowych oblicza się według tych samych wzorów. Wówczas tę grupę wzorów wydziela sie w podprogram, dla którego najczęściej sporządza się oddzielną taśmę dalekopisową.

Maszyna wykonuje bezpośrednio pięć działań arytmetycznych: dodawanie, odejmowanie, mnożenie, dzielenie, pierwiastkowanie oraz może wykonać jednym ciągiem -zespoły tych działań, to jest mnożenie i dzielenie (reguła trzech), sumomnożenie, dodawanie i pierwiastkowanie sumy itd.

Kąty wyrażone w gradach można dodawać 4 odejmować bezpośrednio, p następnie uzyskiwać ich funkcje sin i cos sumy lub różnicy.

Rys. 8

Po nadaniu -wartości kąta, wyrażonej w stopniach lub gradach, maszyna oblicza automatycznie funkcje sin i cos z uwzględnieniem znaków (ćwiartki).

Dodawanie i odejmowanie kątów wyrażonych w stopniach odbywa się -za pomcca wzorów:

sin A cos B £ cos A sin B = sin (A ± B)

cos A cos B sin A sin B = cos (A B)

Natomiast mnożenie funkcji kątowych odbywa się bezpośrednio. Funkcje .tang i cotang oblicza się z funkcji sin i ccs, przy czym, jeżeli wartość tych funkcji przekracza 4,0000..., stosuje się kofunkcję.

Opracowanie formularza. EMP może pisać liczby 8-cyfro-we, po 5 w wierszu. Formularz nie może więc mieć więcej jak 5 kolumn. W formularzu można umieszczać dane nadawane, wyniki przejściowe (na przykład funkcje kątów) i wyniki ostateczne. Przyjęto, że EMP pisze dane nadawane kolorem czerwonym, a wyniki czarnym. EMP -nie może cofać się w górę, a więc pisać kolumnami. Ze względu na ograniczoną ilość pamięci, należy dążyć do tego, aby EMP wypisywała każdą liczbę bezpośrednio po jej nadaniu lub obliczeniu.

Układanie planu pamięci. Liczby nadawane do maszyny są kierowane bezpośrednio do odpowiednich pamięci, przy czym dla wartości kątowych należy przewidzieć po dwie pamięci — na sin i cos. Wynik każdego działania jest przekazywany również do odpowiedniej pamięci, gdzie pozostaje, aż do czasu wywołania go do następnego obliczenia, po czym może być odesłany z powrotem do tej samej pamięci lub innej, albo pozostawiony w liczniku w celu wykonania nad nim następnego działania.

Można wydzielić pewną ilość pamięci do krótkiego przechowywania wartości przejściowych (na przykład potrzebnych tylko do jednego obliczenia). Przy obliczeniach cyklicznych należy wyniki końcowe umieszczać w tych samych pamięciach, w których na początku obliczenia były przechowywane analogiczne dane początkowe. Z planu pamięci widać, które pamięci są zajęte pr.zaz wielkości wchodzące do obliczenia, które zwalniają się po usunięciu wielkości już niepotrzebnych, i do których można kierować świeżo obliczone Wielkości. Jeżeli zagadnienie można rozwiązać kilkoma sposobami, to należy już przy układaniu zestawienia wzorów mieć ina uwadze to, aby operować możliwie najmniejszą ilością pamięci.

Opracowanie planu obliczenia. Plan obliczenia układa się mając przed oczami zestawienie wzorów, układ formularza i plan pamięci. Opracowanie to polega na ułożeniu szeregu rozkazów powodujących określone działania maszyny. Rozkazy powodują: wywołanie z pamięci odpowiedniej liczby, wykonanie na niej odpowiedniego działania arytmetycznego, skierowanie wyniku działania i ewentualnie wielkości biorących udział w działaniu 'do odpowiednich pamięci, polecenie wypisania wielkości przez EMP lub wydziurko-wania jej na taśmie dalekopisowej, wydania odpowiedniego sygnału (na przykład: klawiszować, powtórzyć działanie, ominąć działanie, zakończyć działanie).

Każdy program zaczyna się sygnałem włączenia odpowiedniego odczytywacza (i kończy się sygnałem wyłączenia. Jeżeli w programie występują podprogramy dziurkowane na oddzielnych taśmach, to w miejscu, gdzie należy włączyć ten podprogram, daje się sygnał wywoławczy odpowiedniego odczytywacza. Ułożenie planu obliczenia wymaga znajomości działania maszyny, szybkości jej pracy, pojemności cyfrowej jej poszczególnych urządzeń i .specyfiki wykonywania przez nią działań.

Kodowanie. Czynność ta polega na wyrażeniu rozkazów programu przez liczby specjalnego kodu dołączonego do każdej maszyny. Każdy rozkaz wyraża się dwiema liczbami, z których pierwsza oznacza -wykonanie działania, a druga — numer pamięci, z której należy pobrać liczbę lub, do której należy skierować wynik działania. Są również rozkazy specjalne, na przykład kasowanie pamięci (kod: 17 0), przesunięcie EMP ma nowy wiersz (kod: 17 17), włączenie przekaźnika wairunkowego Gs (kod: 5 0), pisania liczby przez EMP (kod: 34 i numer pamięci, z której należy liczbę pobrać) itp.

Dziurkowanie wykonuje się na dziurkarce, to jest odbiorczej części dalekopisu. Taśmę wydziurkowaną można sprawdzić, przepuszczając ją przez odczytywacz połączony z ekranikami, na których występują wydziurkowane liczby. W razie znalezienia omyłki w dziurkowaniu, uruchamia się urządzenia powielające, które kopiują wydziurkowaną taśmę, aż do miejsca, w którym popełniono omyłkę. Po wy-dziunkowaniu poprawnej liczby urządzenie kopiujące puszcza się w ruch dalej.

Jeżeli obliczenie ma się powtarzać cyklicznie, to końce taśmy dalekopisowej skleja się, tworząc z niej zamkniętą obręcz. Tak sklejone taśmy widać założone do odczytywaczy na rysunku 1 (w odczytyiwacze na stoliku .po .prawej stronie zakłada się taśmy z programami, w odczytywaoz znajdujący się na maszynie — po lewej — taśmy z nadawanymi wartościami liczbowymi). Przebieg tych czynności będz^;e przedstawiony na przykładzie opracowania programów dla obliczenia długości boków w poligon^zacji paraJaktyczn-oj.

W opracowaniu programów ograniczono się do obliczenia długości boków z pojedynczego rozwinięcia, uwzględniając następujące położenia bazy:

la)    baza symetryczna na końcu boku (rys. 8a),

lb)    ba/a symetryczna na środku boku (rys. 8b),

2a) baza prostopadła na końcu boku -(rys. 8c),

2b) baza prostopadła na środku boku (rys. 8d)

338