2251772499

4

4

Kys. 22. Przed namiotem polarnym członkowie wyprawy — geodeci od lewej: Ząbek. Siedziń.ski, Krzemiński (foto M. Zalewski)

Rys. 23. (jory oazy Bungera sięgają do 200 metrów. Kilkadziesiąt jezior znajdujących się tu ma kształt przeważnie wydłużony

Rys. 24. Krajobraz oazy stanowi przede wszystkim rumowisko kamieni wszelkiego

rodzaju

Rys. 25. Brzegi jezior są kamieniste

Rys. 26. Jeden z nielicznych w oazie porostów tworzy na kamieniach czarno-białe

plamy

wypompowuje się powietrze do ciśnienia 10 mm słupa rtęci Do pomiaru okresów wahań wahadeł służy aparat rejestracyjny, który rejestruje na taśmie fotograficznej momenty przejść przez położenie równowagi i radiowe sygnały czasu z dokładnością 0,001 sek.

Na wahadła towarowe działają prócz siły ciężkości siły magnetyczne. Ponieważ kierunki linii sil pola magnetycznego na obu .stacjach były zasadniczo różne, zniekształciłoby to w znacznym stopniu wyniki pomiaru. Wpływy magnetyczne wyeliminowano, kompensując pola magnetyczne aparaturą własnej konstrukcji, umieszczając aparat wahadłowy we wnętrzu dużej cewki Hełmholtza.

Okresy wahadeł wyznaczano z 6-godzinnych obserwacji, stosując amplitudę początkową wahadeł 15', przy czym amplituda końcowa obserwacji* wynosiła 8’. Z takiej obserwacji uzyskiwano okresy wahadeł z dokładnością 10-⁷ sek. Obserwacje wykonywano w niezależnych seriach po 4 obserwacje w każdej serii. Na punkcie nawiązania w Warszawie wykonano 2 serie obserwacji, na wyznaczonym punkcie na Antarktydzie 3 serie i po powrocie, w Warszawie znów 2 serie obserwacji.

Jak wiadomo, towar jest materiałem bardzo kapryśnym, czułym na wstrząsy. Dokładność pomiaru zależy między innymi w dużym stopniu od odpowiedniego przetransportowania wahadeł, co w tym wypadku przy dużej odległości nawiązywanych stacji miało szczególne znaczenie. Wahadła przewożone były na pneumatycznych poduszkach i na wszystkich trudniejszych odcinkach drogi trzymane na kolanach bądź w rękach. Powtórzenie obserwacji po powrocie, na stanowisku nawiązania dało kontrolę stałości okresów wahadeł i stanowi ostateczne kryterium oceny dokładności wyników.

Do wyznaczenia okresów wahadeł używano radiowych sygnałów Międzynarodowej Służby Czasu, nadawanych z Rugby, Pontoise 4 Moskwy. Pomimo trudności w odbiorze radiowym, spowodowanych trwającą bez przerwy podczas naszego pobytu na Antarktydzie burzą magnetyczną, udało się odebrać konieczną ilość sygnałów czasu, nadawanych ze wszystkich wyżej wymienionych stacji. Talk więc okresy wahadeł zostały wyznaczone na obu stanowiskach w jednostkach tyoh samych zegarów kwarcowych. co ma również zasadnicze znaczenie dla dokładności wyznaczenia Przyśpieszenia.

Dla obliczenia różnicy przyśpieszenia siły ciężkości, należy zaobserwowane okresy wahań wahadeł odpowiednio zredukować do jednakowych warunków za pomocą empirycznie wyznaczonych współczynników redukcyjnych. Prace nad wyznaczaniem aktualnych współczynników i nad opracowaniem materiału obserwacyjnego są w toku. Szczegółowe dane i ostateczny wynik będzie opublikowany po zakończeniu tych prac.

. Na podstawie prowizorycznych wyników można już jednak powiedzieć, ^Ze na wyznaczonym punkcie na Antarktydzie występuje względem zaleconej do stosowania przez Międzynarodową Unię Geodezyjno-Geofizyczną w r. 1930 formuły na przyśpieszenie normalne, anomalia grawimetryczna (Faye’a) g₀ — y o wartości około + 0.069 cm/sek².

Dokonane wyznaczenie ma oczywiście znaczenie przyczynkowe. Wyznaczany punkt będzie stanowił pozycję wyjściową dla dalszych pomiarów grawimetrycznych na tym obszarze. Prace nad kształtem geoidy względnie rewizją przyjmowanych obecnie jako najwłaściwszych wzorów elipsoidy ziemskiej będzie można przeprowadzać dopiero w oparciu o skompletowa-ⁿy materiał grawimetryczny dotyczący odpowiednio dużej liczby punktów ^tego olbrzymiego kontynentu.

Expedition a la „Terre Blanche”

TTavaux scientifiąues a 1’Oasis de Bunger en Antarctide au debut de 1959: travaux magnetiąues, determination de Tacceleration de la pesanteur, detenmination du contesiu de C0₂ clans l*air. On prevoit une expedition a passer en Antarctide 1’ hiver 1959—1960.

The expedition to the „White Land"

The scientific works carried out Sn the Bunger Oasis on the Antarcti-“c ^:n,^1959: magnefcic abserva<ticas, determination of the gravity force and the determination of the contents of carbon bioxyde in the air. An further expedition for the winter of 1959—1960 is planned.

349