2048738639

1. System współczesnych koncepcji i metod zarządzania

1.1. Zmiany paradygmatów przedsiębiorstwa

Przedsiębiorstwa są wytworem ery przemysłowej. Ich rozwój uległ przy spieszeniu w XVIII wieku pod wpływem pierwszej rewolucji przemysłowej. Występowały one wtedy w formie manufaktur. Produkcja w manufakturach była oparta na dużych umiejętnościach i wprawie pracowników, którzy posługując się względnie uniwersalnym wyposażeniem, wytwarzali wyroby zaspokajające indywidualne oczekiwania klientów. Istniały ścisłe powiązania pomiędzy klientem, producentem i dostawcą. Wyroby odznaczały się wysoką jakością, a koszty produkcji, a co za tym idzie - ceny, również były wysokie. Konsumpcyjne wyroby przemysłowe, zwłaszcza rozwijającego się w drugiej połowie XIX wieku przemysłu samochodowego, były dobrami luksusowymi, w związku z czym rynek nabywców był mały, a tym samym produkcja ograniczana. Firmy były zdecentralizowane, a producent wyrobu finalnego współpracował z wieloma, z reguły zlokalizowanymi w sąsiedztwie, dostawcami części. Rynek producentów był konkurencyjny (Trzcieliński, 2011, s. 10). Syntetyzując istotę produkcji w manufakturach, Dove (2001, s. 5) wskazuje, że była ona oparta na paradygmacie uniwersalności. Uniwersalność dotyczyła zarówno umiejętności pracowników-, jak i zastosowań aparatury, którą się oni posługiwali (Womack i in., 1990, s. 24).

Na początku XX wieku, w wyniku opanowania technologii wytwarzania części znormalizowanych, zapoczątkowana została produkcja masowa. Wyraźnie pojawiła się ona w przemyśle samochodowym, najpierw w Cadillac Motor Car Company (w roku 1904), a jej spektakularnym przykładem było rozpoczęcie taśmowego montażu samochodów w zakładach Forda (w roku 1913). Przedsiębiorstwo produkcji masowej stanowiło dominującą formę jednostki gospodarczej aż do lat sześćdziesiątych XX wieku. Oparte było na paradygmacie ekonomii skali.

Produkcja masowa spowodowała znaczne obniżenie kosztów i cen wyrobów na skutek osiągnięcia ekonomii skali, ale było to okupione małą zdolnością producentów do zaspokojenia zindywidualizowanych potrzeb odbiorców. Przyjęcie przez Toyotę założenia, że można zmniejszyć koszty produkcji samochodów bez ekonomii skali, zapoczątkowało pod koniec lat czterdziestych XX wieku trzecią fazę produkcji przemysłowej, opartą na paradygmacie likwidacji marnotrawstwa. Koszty zostały zmniejszone przez zastosowanie metod i narzędzi, które wiele lat później J. Kraf-cik nazwał lean manufacturing (szczupłym wytwarzaniem). Metody te odwołują się do wiedzy, inteligencji i innowacyjności pracowników i są wyrazem istotnego przewartościowania roli człowieka w systemach produkcyjnych. O ile w systemach produkcji masowej człowiek (operator) był traktowany w sposób przedmiotowy - jako