2278215593

Wybuch i emisja do atmosfery izotopów promieniotwórczych z czamobylskiej elektrowni atomowej 26 kwietnia 1986 r. spowodowały napromieniowanie znacznych obszarów Ukrainy i Białorusi oraz ludzi tam zamieszkujących. Obok napromieniowania ludność doznała głębokiej traumy psychicznej. Wśród poszkodowanych fizycznie i psychicznie były też dzieci i młodzież szkolna. W odruchu pomocy zaproszono kilka tysięcy dzieci do Polski, by tutaj, w kontakcie z polskimi rówieśnikami, w polskich rodzinach mogły odreagować przeżyty stres, nabrać sil, uzyskać pomoc materialną, poznać przyjaznych ludzi. Do Leszna przybyto ok. dwóch tysięcy dzieci, które przyjęte zostały przez rodziny w Lesznie i sąsiednich miejscowościach. Była to wielka akcja pomocy dyktowanej międzyludzką solidarnością, chrześcijańskim poczuciem jedności i miłości. Te dni straszne - wszak nieznane i przerażające zagrożenre przemteszczato srę nieznanymi szlakami -były też dniami bezprzykładnych wspaniałych zachowań mieszkańców Leszna i okolic. Spontanicznie akcję pomocy organizowała i koordynowała pielęgniarka Stanisława Nawrocka z grupą znajomych. Tb był czas twórczej samoorganizacji, echo działań podejmowanych w latach 1980-1981. Akcja pomocy udała się niebywale! Te dni przypomniała ekspozycja pamiątek z tego okresu i przeprowadzonej akcji pomocowej. Eksponaty te zgromadzono dzięki zapobiegliwości i staraniom Państwa Stanisławy i Włodzimierza Nawrockich, a ekspozycję „Leszczyńskie serce dla Czarnobyla" - wystawę fotogramów oraz oryginalnych zdjęć, dokumentów i listów przygotowała dr Anna Mamulska z zespołem pracowników Biblioteki Uczelnianej i jej Dyrektor mgr Hanną Szczygieł. Lokalne pamiątki tego okresu pokazano łącznie z wystawą fotograficzną Roberta Knotha „Nigdy więcej Czarnobyla" (kurator Artur bazowy) w Galerii JAK przy Bibliotece Uczelnianej PWSZ w Lesznie. Z tej okazji 15 kwietnia br. w sali audytoryjnej Biblioteki Uczelnianej PWŚZ w Lesznie spotkali się organizatorzy akcji pomocowej oraz młodzież leszczyńska, studenci, władze, profesorowie i pracownicy PWSZ. W śród gości tego niezwykłego spotkania był także Wiceprezydent Leszna Grzegorz Rusiecki, Otwarciu wystawy towarzyszył wykład wygłoszony przez dr. E. Śliwińskiego, który zamieszczamy w tym miejscu.

dr Anna Mamulska

Całość jest oddzielona od środowiska z    .

pierścieniowym zbiornikiem wodnym o grubości 120 cm, dwumetrową ścianą betonową, a z góry i z dołu płytami stalowymi o grubości 20-25 cm. ..... są rurami o średnicy 88 mm,

Blok pracuje w jednym obiegu technologicznym, ale w dwóch osobnych systemach chłodzenia. W kanałach paliwowych woda pod ciśnieniem

N

o przejściu przez turbiny i skroplen ratorze kierowana jest z powrotem do reaktora.

Reaktor nr 1 oddano do eksploatacji 26 września 1977 r., reaktor nr 2 uruchomiono 22 grudnia 1978 r., reaktor nr 3 włączono 3 grudnia 1981 r., reaktor nr 4-zaczął pracę 21 grudnia 1983 r. W budowie były jeszcze dwa reaktory - nr 5 i nr 6 (po katastrofie ich budowę przerwano).

W elektrowni pracowały wiec cztery reaktory typu RBMK-1000, każdy o maksymalnej mocy

iewyobrażalna EsSi³³' katastrofa w Czarnobylu

Operatorzy nocnej zmiany nieświadomi „zatrucia ksenonowego” sądzili, że spadek mocy był wynikiem usterki jednego z automatycznych regulatorów i - aby zwiększyć moc reaktora - zaczęli

Czarnobyl - to miasto w obwodzie kijowskim, leżące u ujścia do Prypeci rzeki Usz. Ma długą historię, po raz pierws^r wzmiankowane jest w 1193 r.

W1970 r. w odległości ok. 18kmnapólnocny-zachód od miasta zaczęto budowę elektrowni jądrowej im. W 1. Lenina. Zlokalizowana została zaledwie 16 km od granicy ukraińsko-białoruskiej. Docelowo elektrownia miała składać się z 6 reaktorów i być największym tego typu obiektem na święcie. W odległości 4 km od elektrowni zaczęto budowę dużego osiedla dla pracowników i ich rodzin, które wkrótce stało się miastem o nazwie Prypeć. W 1986 r. miasto Prypeć liczyło ok.

50 tysięcy mieszkańców, a Czarnobyl ok. 15 tysięcy.

Elektrownia miała mieć rosyjskie reaktory typu RBMK-1000 {Reaktor Bolszoj Moinosti Kanalnyj) o mocy 1 GV\( lekkowodne, wrzące reaktory atomowe z moderatorem grafitowym. Pierwszy reaktor tego typu uruchomiono pod Leningradem w 1973 r. Chłodzenie lekką wodą i moderacja grafitem umożliwia stosowanie jako paliwa naturalnego uranu, bez jego uprzedniego wzbogacania. Czyni to RBMK jednym z najekonomiczniejszych reaktorów. Jednakże przy zwiększaniu się ilości pary w rdzeniu reaktora następuje wzrost reaktywności, co utrudnia sterowanie i może doprowadzić do utraty stabilności reaktora - właśnie ten defekt był jedną z przyczyń katastrofy.

" ¹ rjestum 21,6 na!

•do290^,C. Wewnątrz nich umieszczone są po dwa zestawy paliwowe o wysokości 365 cm po 18 prętów każdy Bjjedyntzy pręt paliwowy to rurka (koszulka) cyrkonowo-niobowa o średnicy 13,6 mm i grubości 0,9 mm,

nego do 1,8%. Całkowita masa paliwa wynosi 190 ton. Czas przebywania pręta w reaktorze wynosi ok. 3 lat, a przeładunek jest możliwy podczas

Rdzeń wyposażony jest w 211 prętów kontroł-bardzo odporny chemicznie i reaguje dopiero w temperaturze powyżej 1000° C. Część z nich jest sterowana automatycznie, część ręcznie, a pozostałe - awaryjnie (aktywowane poprzez przełącznik AZ-5). W razie odchylenia od normalnych parametrów (np. skoku mocy) pręty mogą być

h paliwowych

.kszość ciepła wj„ reakcji. Część jej odparowuje. Uzyskana para nasycona o temp. 284° C i ciśnieniu 6,5 MPa, w ilości średnio 5780 t/h, doprowadzana jest do dwóch turbogeneratorów po 500 MW

każdy. Po kondensat

1 GW. Wytwarzały one około 10% energii elektrycznej na Ukrainie.

25 kwietnia 1986 r. personel obsługujący reaktor nr 4 prowadził przygotowania do testu (eksperymentu), który miał być przeprowadzony następnego dnia. Test ten planowano przeprowadzić już dwa lata wcześniej, przed oddaniem reaktora do eksploatacji. Nie zrobiono tego wówczas, gdyż zagrażało to oficjalnemu terminowi oddania reaktora do eksploatacji. Konieczność przeprowadzenia takiego eksperymentu wynikała z wprowadzonych zmian, które nie zostały wcześniej przetestowane. Podczas budowy elektrowni okazało się bowiem, że awaryjne agregaty prądotwórcze dach od ich włączenia, a turbogenerator po wyłączeniu reaktora, dzięki sile rozpędu, zapewnia wystarczającą moc tylko przez 15 sekund. Oznaczało to, że systemy kontrolne i bezpieczeństwa reaktora nie są zasilane przez 45 sekund. Dokonano więc przeróbki turbogeneratorów, w taki sposób, aby mogły utrzymać odpowiednie powtórzyć.

Zgodnie z planem 25 kwietnia 1986 r. już od rana zmniejszano moc reaktora nr 4, aż do poziomu 50%. Wtedy, niespodziewanie, jedna z ukraińskich elektrowni przerwała produkcję energii. Dyspozytornia mocy w Kijowie zażądała opóźnienia wyłączania reaktora do wieczora. Zgodę

Dzienna zmiana, która była dokładnie zapoznana ze szczegółami eksperymentu dawno zakończyła pracę, zmiana popołudniowa szykowała się do odejścia, a zmiana nocna była przygotowana jedynie do kontroli reaktora mającego być już od kilkunastu godzin w trakcie eksperymentu. Natomiast zespół ekspertów trwał w gotowości już od rana i był zmęczony. Ponadto, operatorem odpowiedzialnym za obsługę reaktora na nocnej zmianie był inż Leonid Toptunow, mający tylko trzymiesięczny staż pracy.

reaktora, ale niedoświadczony inż Toptunow zredukował ją za bardzo, W tej sytuacji doszło do nadmiernego wydzielania się ksenonu-135 (Xe-135) - ubocznego produktu rozpadu palma uranowego w reaktorach atomowych. Ksenon-135 silnie pochłania neutrony - następuje „zatrucie ksenonowe” wpływające hamująco na przebieg reakcji łańcuchowej - i powoduje to krótkotrwały, ale znaczny spadek mocy reaktora (efektywnie było 10 MV\( a miało być ok. 700 MW). W takim " r należało wyłączyć reaktor i odczekać 24

kolejne pręty kontrolne. Reaktor powoli zwiększał moc do 200 MW, czyli do poziomu trzykrotnie niższego niż wymagmy do eksperymentu. Mimo uzyskiwania tak złych parametrów rozpoczętego testu nie przerwano i zgodnie z planem o godz. 1.05 zwiększono obieg wody chłodzącej. Zwiększenie chłodzenia obniżyło temperaturę rdzenia reaktora, a tym samym zmniejszyło ilość