244277091

Teresa Bauman

nauką?”¹. O ile w procesie uczenia się bycia badaczem może pojawić się potrzeba odnoszenia się do jakiegoś wzorca poprawności, o tyle w procesie badania badacz musi być gotowy do przekraczania wzorca, otwarty na niemieszczące się w ustalonych regułach sytuacje czy zdarzenia i refleksyjnie je interpretować. Wydaje się, że nauki społeczne wystarczająco długo skutecznie pomijały znaczące obszary wiedzy, które nie mieszczą się we „wzorcu”, aby nadal podtrzymywać tezę o jego niezbędności.

Charakterystyka kompetencji badawczych

Zazwyczaj kompetencje opisuje się jako połączenie wiedzy, umiejętności oraz trudno weryfikowalnej gotowości do działania na oczekiwanym poziomie². Ponieważ dwa komponenty: wiedza i umiejętności, stanowią zasadnicze, a jednocześnie weryfikowalne jej człony, przeanalizuję kompetencję badawczą w tych dwóch aspektach.

Do właściwego przeprowadzenia badania niezbędne są dwa rodzaje wiedzy.

Po pierwsze, będzie to wiedza o przedmiocie badania, która pozwala dobrze przygotować projekt badań, umiejętnie skonstruować narzędzia czy, wreszcie, zinterpretować ich wyniki. Dogłębne zapoznanie się z wiedzą z zakresu problematyki interesującej badacza jest warunkiem zarówno właściwego postawienia problemu badawczego, jak i jakości analiz i interpretacji dokonywanych w pracy. W wielu pracach empirycznych dostrzec można brak spójności między rozdziałem teoretycznym a empirycznym, co polega na tym, że można mieć wiedzę dotyczącą przedmiotu badania, ale nie potrafić bądź nie dostrzegać potrzeby wykorzystania jej w procesie analizy i interpretacji wyników badań. Taką sytuację można uznać za przejaw braku kompetencji metodologicznych, który wskazuje na nieuświadomienie znaczenia wiedzy teoretycznej dla badań empirycznych. Wiedza zawarta w rozdziale teoretycznym w pracy nie tylko świadczy o rozpoznaniu zagadnienia przez autora, ale jest także narzędziem rozumienia wyników badań. Jeśli wiedza teoretyczna i ta będąca efektem badania nie łączą się w pracy z sobą, może to być sygnałem nieumiejętności wykorzystania wiedzy teoretycznej do zinterpretowania wiedzy empirycznej.

Drugi rodzaj wiedzy potrzebnej do przeprowadzenia dobrego badania to wiedza metodologiczna, najczęściej zawarta w podręcznikach metodologii. Wiedza ta pozwala badaczowi poprawnie sformułować problem badawczy, określić przedmiot badań, postawić odpowiednie hipotezy, określić zmienne i ich wskaźniki,

1

   M. Foucault, Trzeba bronić społeczeństwa, Wyd. KR, Warszawa 1998, s. 22.

2

   M. Czerepaniak-Walczak, Między dostosowaniem a zmianą, Wyd. USz, Szczecin 1995.