2964938955

2 SPOŁECZEŃSTWO W OBEC EOZUMU I WIABY.

pojedyńczo lub zbiorowo, lecz że przedniejsze nawet żywioły życia społecznego w głębi natury naszej spoczywają, tak iż sama forma pierwotnego stowarzyszenia koniecznym była wynikiem niezmiennego prawa natury; że jakkolwiek pierwobytna ta forma komplikowała się w ciągu wieków, stosując się do czasowych i miejscowych okoliczności, główne wszakże czynniki, nadające organizmowi społecznemu żywotność i trwałość, muszą koniecznie pozostać też same, gdyż usunięcie z nich choć jednego niechybnem rozprzężeniem całemu społeczeństwu grozi; że elementarne te czynniki odnajdują się i dziś w każdej wzorowej rodzinie, tam więc podpatrywać i analizować je potrzeba. Wykażemy wreszcie, że zabezpieczenie życia i mienia współobywateli i rozmnożenie owoców ich trudu przez właściwe urządzenie zbiorowej pracy, stanowi mate-ryalny cel życia społecznego, lecz że ma ono oprócz tego cel moralny, przez samego Stwórcę mu naznaczony i do ostatecznego końca człowieka zastosowany, którego zapoznanie pozbawia społeczeństwo najważniejszej części wzniosłego posłannictwa jego. Przystępujemy do udowodnienia powyższych założeń, począwszy od konieczności zawiązania się ludzkiego społeczeństwa.

Że człowiek stworzony jest do życia towarzyskiego, z tego się już jawnie okazuje, iż jest on jedyną na ziemi istotą posiadającą środek porozumiewania się za pomocą słowa z podobnymi sobie istotami. Niepodobna iżby istota obdarzona darem mowy przeznaczoną była do życia samotnego. Lecz i fizyczna też natura człowieka wymaga uspołecznienia. Zwierzę pokryte szerścią, znajdujące pokarm na każdym niemal kroku i pożywające go w stanie naturalnym bez żadnego sztucznego przyrządzenia, mogące ukryć się w lada norze lub jaskini, posiadające bądź siłę, bądź zręczność niezbędną do odparcia lub uniknienia napaści, niepotrzebujące wreszcie troszczyć się długo o swe potomstwo, które niemal wnet po urodzeniu chodzi, a po krótkiem stosunkowo odkarmieniu przez matkę, samo się żywi i życie swe ochrania. Zwierzę, w ogóle mówiąc, może nie znać życia towarzyskiego a mimo to zachować tak indywidualne

jak i rodzajowe istnienie swoje, na czem zależy całe jego przezna-

/ ’

czenie. Ale człowiek, istota stosunkowo słaba i delikatna, nie mo-gąca znosić gwałtownych zmian temperatury, potrzebująca nie tylko zdobyć sobie pokarm, lecz odpowiednio go też przyrządzić, nie-