2964939002

NAUKOWEGO I SPOŁECZNEGO. 443

lecenia i rady, o tem przekonać się łatwo, choćby tylko z ostatniego okólnika Wielkiego Wschodu włoskiego do podległych sobie lóż. Ciekawy to dokument, tem ciekawszy, że służyć on może jako naturalne wytłumaczenie i uzupełnienie mowy Crispiego w Palermo:

„Wielki Wschód zwraca się do Braci i do Lóż Wyższych Włoch w nadzwyczaj ważnej sprawie, od której zależy tryumf ludzkości i prawdy w walce przeciw wszelkim pozaświatowym naukom, płynącym ze szkodliwego instynktu, wiodącego do teokracyi i nadprzyrodzonych religij i do najsilniej zakrzewionej religii katolickiej. Pamiętacie dobrze o pracach podjętych dotychczas w imię polityki i administracyi włoskiej, dla utrwalenia Włoch, utrwalenia i wprowadzenia w życie humanitarnych zasad. Zwrócić tu przedewszystkiem należy uwagę na trzy wielkie historyczne fakta, stanowiące granitową podstawę dla woluomularskiego ruchu we Włoszech, a mianowicie na: zniesienie zakonów, sekularyzacyę dóbr kościelnych i zagładę władzy świeckiej. Przyczyniły się do tego i na wszelką pochwałę zasługują połączone usiłowania prasy i szkoły; jako wzór na przyszłość trzeba przedstawiać i propagować antyklerykałne wiece, manifestacye i stowarzyszenia".

„Ale na tem nie wolno nam poprzestać. Dobra wola rządu, który ze swej strony rozszerza niepodlegające dyskusyi teorye naturalistyczne, w przeciwieństwie do nauk objawionych, nie może dojść odrazu do praktycznych rezultatów. Wymagania polityki równie wewnętrznej, jak zewnętrznej, zmuszają nieraz rząd do rachowania się z przestarzałymi przesądami ludów i ze zwyczajami europejskich gabinetów, pracujących obecnie nad wiełkiem dziełem zagłady państw katolickich, tj. odjęcia im katolickich cech i podziśdzień nie u suniętych naleciałości. .

„Przedewszystkiem należy lud przekonać, że wolnomularstwo nie ma przed sobą politycznych celów, ale zajmuje się jedynie dobroczynnością, zdąża do osiągnięcia pokoju, wolności i wyzwolenia umysłów z niewoli dogmatów i przykazań religijnych. Następnie powtarzać trzeba z naciskiem, że wolnomularstwo nie walczy z katolikami, ale z kleryka!ami, którzy psują i bezczeszczą katolicyzm, kompromitując go przez publiczne manifestacye i polityczne walki. Powtarzać wreszcie trzeba, że religia większej używa wolności i piękniej kwitnie w krajach, które, jak amerykańskie Stany Zjednoczone, przeprowadziły zupełne odłączenie państwa od Kościoła, i jak wiele na tem zależy, aby państwa nie zawierały na przyszłość z Kościołem konkordatów .. U

„Dla osiągnięcia większego wpływu na wychowanie, posługiwać się możemy rozmaitą bronią. Jedną z nich jest wywoływanie agifcacyj w celu odebrania szkół z pod zarządu gmin, a oddania ich pod bezpośredni nadzór państwa. Dja tego wyrabiać trzeba opinię, że gminy nie mają ani odpowiedniej nauki, ani wolności, że zbyt są zależne od drobnych interesów i namiętności, że nie są w stanie wywiązać się z trudnych a wielkich dydaktyczno-wychowawczych obowiązków. Dalej, należy roztropnie pouczać nauczycielów, że państwo hojnie ich nagrodzi, jeśli w myśl jego działać będą; starać się konsekwentnie o z de popularyzowanie nauczyciel ów i nauczycielek, zachowujących cześć dla dawnych religijnych zasad, aby ich przymusić w ten sposób do opuszczenia stanowisk, na których zostając przeszkadzają postępowi ludzkości;