3184153297

EPTANIE ZIEMI

Kwiaty mowne.kwi

Róża (Rou sfL Rasaaatj

Do rodzaju róża należy około 200 400 gatunków. Rosną one tylko na półkuli północnej, w umiarkowanej, a częściowo subtropikalnej strefie. Róże uważane są za jedną z najdawniej znanych, hodowanych roślin ozdobnych, podobnie jak winorośl, brzoskwinie czy oliwki. Pierwsze wiadomości o ogrodowej uprawie róż w Chinach pochodzą z ok 2700 lat p.n.e., a być może z jeszcze wcześniejszych okresów. Wiadoma że róże sadzono w Babilonie i Persji. Być może wiązało się to ze starym zwyczajem odświeżania się za pomocą wody różanej oraz z pozyskiwaniem olejku różanego dla celów kosmetycznych. Z Persji uprawa róż przeniknęła do Azji Mniejszej, stamtąd do Egiptu, a następnie do Rzymu. Znano już wtedy pełnokwiatowe odmiany róż, o których wspomina Herodot w opisie ogrodów królów macedońskich. Sposób pielęgnacji róż opisał w III w p.n.e. Teofrast. Wymienia on nie tylko gatunki róży dziko rosnącej, ale również róże uprawiane. W starożytności do najczęściej uprawianych róż należały: róża stulistna (Rosa centifolia) i róża damasceńska (R. damascena).

Róża od starożytności nosi nazwę „królowej kwiatu”. Nazwę tę nadała jej w jednym ze swoich wierszy Safona, poetka żyjąca na przełomie VII i VI wieku p.n.e. W Persji róże były głównym symbolem religijnym. W starożytności, na Bliskim Wschodzie i w krajach śródziemnomorskich składano róże w ofierze bogom; służyły one także do okazania czci zmarłym. Z czasem zaczęły symbolizować piękno i radość życia, służyć do wyrażania miłości. Według mitologii greckiej róże powstały w chwili narodzin Afrodyty - bogini miłości i były jej atrybutem. Róża w czasach starożytnych ma kilkanaście znaczeń wyraża jących głównie doskonałość, miłość, nieznisz-czalność, tajemnicę i cnotę. Jej piękno chwalą m. in. Anakreont, Homer i Wergiliusz. Wyspa Rodos otrzymała swą nazwę ze względu na olbrzymią ilość hodowanych tam róż.

W okresie dominacji kultury chrześcijańskiej róże na pewien czas straciły swoje znaczenie. Pierwsi chrześcijanie, żyjąc w ascezie i ubóstwie, usuwali kwiaty ze swego otoczenia. Z czasem dostojne i delikatne róże, a zwłaszcza te o białych kwiatach, stały się symbolem czystości duszy i miłości chrześcijańskiej. W symbolice chrześcijańskiej biała róża symbolizuje czystość, a róża o kwiatach czerwonych była symbolem męczeństwa i poświęcenia. Święty Ambroży uważał, że piękno kwiatu róż ma przypominać ludziom o wspaniałości raju, a jej kolce - grzech i upadek człowieka. Ze względu na to Matka Boska - jako zrodzona bez grzechu pierworodnego - była nazwana „Różą bez kolców”. Stąd też święta Maria na licznych obrazach jest przedstawiana w koronie z róż. Z czasem róża powoli traci swoją religijną symbolikę i staje się typowo świecką.

Lilie (LMun $p Ubaw¹

Do rodzaju lilia (Lilium; Liliaceae) należy około 75 gatunków rosnących w umiarkowanych strefach Europy i Azji. Szereg gatunków lilii i ich odmian - ze względu na piękne, duże i często wonne kwiaty - uprawia się jako rośliny ozdobne, a często i lecznicze. Do najbardziej znanych należy lilia biała (Lilium candi-dum). Pochodzi ze wschodnich części obszaru śródziemnomorskiego, gdzie jest uprawiana od starożytności.

Pierwsze wzmianki o białych liliach pochodzą z dokumentów wielu starożytnych kultur - głównie sumeryjskiej, babilońskiej, fenickiej i egipskiej. Ich nazwę rodzajową, zarówno łacińską (Lilium) jak i grecką (lerion), wywodzi się z wcześniejszej kultury staroegipskiej. Najstarszy wizerunek lilii, pochodzący z III wieku p.n.e., znaleziono na sygnecie pieczęci sumę-ryjskiego władcy. Przedstawiona jest w nim postać ludzka trzymającą w ręku białe lilie, symbolizujące dziewczęcą niewinność. Według legend białe lilie miały wyrastać ze spadających na ziemię łez Ewy, która opłakiwała wygnanie z raju. W scenach zmartwychwstania archanioł Gabriel jest przedstawiony z lilią białą jako atrybutem - obok róży - Marii Dziewicy. Z liliami białymi, jako symbolem wszelkich cnót, często przedstawiano postacie świętych, a m.in.: Józefa, Antoniego z Padwy, Katarzynę ze Sieny czy Dominika.

Biała lilia w starożytnym Rzymie stanowiła symbol nadziei. W kulturze chrześcijańskiej jest ona symbolem dziewiczej czystości i niewinności. Z tego względu białe lilie od dawna sadzono w przyklasztornych ogrodach, aby przystrajać nimi miejsca sakralne. Wykorzystuje się je w wieńcach i bukietach okolicznościowych, w wiązankach ślubnych czy w kompozycjach ikebany.

Lotos

Do roślin potocznie określanych jako lotos, należą trzy gatunki: lotos orzechodajny (Nelumbo nucifera), lotos żółty (Nelumbo lutea) z rodziny lotosowatych (Nelumbaceae) oraz lotos egipski o poprąwniejszej nazwie grzybień egipski (Nymphaae lotus) z rodziny grzybieńiowatych (Nymphaecaea). Są to rośliny wodne.

Lotos orzechodajny pochodzi ze wschodniej i południowej Azji, a w stanie naturalnym rośnie od Japonii i Korei, poprzez Chiny, do Indii i Azji Mniejszej. Ma kwiaty o średnicy do 50 cm, przyjemnie pachnące, różowe lub czerwone, rzadziej białe. Nasiona i kłącza tego lotosu są jadalne. Lotos żółty występuje w subtropikalnych rejonach Ameryki środkowej i Ameryki Północnej. Grzybienie egipskie rosną w Afryce i południowo-wschodniej Azji. Pewien ich podgatunek występuje w ciepłych źródłach na Węgrzech. Lotos ten cechuje się wonnymi, białymi kwiatami. W późniejszych okresach starożytnego Egiptu - grzybienie egipskie zastąpiono grzybieniem (lotosem) niebieskim (Nymphaea caerulea). Jest to roślina o pięknych błękit non iebieskich kwiatach, masowo występująca na rozlewiskach Nilu. Lotos orzechodajny oraz grzybień egipski i grzybień niebieski to rośliny wyidealizowane w wielu mitach, poezji i sztuce: pierwszy - głównie w Azji, a dwa ostatnie - niemal wyłącznie w Egipcie i Asyrii.

Lotos orzechodajny w azjatyckim hinduizmie i buddyzmie był głównym symbolem

14

WIADOMOŚCI UNIWERSYTECKIE: czerwiec 2007