3329132960

88 Katarzyna Rutkowska

umiejscowienia poczucia kontroli -

LOC (locus of control). Ten konstrukt autorstwa J. B. Rottera podkreśla rolę wzmocnień i oczekiwań w kształtowaniu ludzkich zachowań. Zdaniem Autora zachowania determinowane są w dużej mierze sposobami postrzegania, przypisywania danym sytuacjom określonego znaczenia. Stąd właśnie LOC kojarzone jest z względnie trwałym, indywidualnym przekonaniem

0    uwarunkowaniach rezultatów podejmowanych działań (2, 9, 10, 11, 19, 21). W przypadku, gdy poczucie kontroli jest uwewnętrznione zawodnik ma poczucie sprawstwa, a konsekwencje jego działań stanowią dodatkowe wzmocnienie

1    ukierunkowanie określonych działań. Wewnętrzne poczucie kontroli jest związane z lepszym przystosowaniem społecznym, emocjonalnym, wyższą samooceną, odpowiedzialnością za sukces, motywacją osiągnięć, niezależnością w działaniu, efektywnym korzystaniem z doświadczeń (2, 11, 12, 21).

W ostatnim okresie, wskutek przemian dokonujących się w sporcie, kwestia umiejscowienia kontroli staje się przedmiotem szczególnego zainteresowania i troski. Osoby angażujące się w działalność sportową poddawane są coraz bardziej sformalizowanym wpływom. Przebieg kariery w sporcie często zależy od czynników zewnętrznych. Bezdyskusyjnie przyjmowane przez zawodników decyzje trenerów, sponsorów, działaczy, czy innych instytucji mogą ułatwiać im realizację obranych celów, ale jednocześnie mogą być poważnym zagrożeniem dla rozwoju wewnętrznego LOC (8).

Cel badań, grupa badawcza, metody badań

Celem badań¹ była analiza poczucia kontroli w kontekście innych cech osobowości zawodniczek - reprezentantek Polski.

Postawiono dwa pytania badawcze:

—    Czy w badanej grupie zawodniczek istnieje różnica między ogólnym poziomem poczucia kontroli, a poziomem poczucia kontroli w sytuacji sportu?

—    Czy poziom poczucia kontroli ma związek z innymi cechami osobowości badanych zawodniczek?

W badaniach² wzięły udział 33 zawodniczki akademickiej reprezentacji Polski w grach zespołowych: 9 siatkarek, 12 pilkarek nożnych i 12 koszy-karek. Badane były w wieku 19-27 lat (M = 22,15). Sport uprawiały nie krócej niż 3 i nie dłużej niż 18 lat (M = 10,85). Wszystkie zawodniczki miały status studenta. Wyniki uzyskane podczas Uniwersjady w Bangkoku były następujące: siatkarki - II miejsce, koszykarki - III, piłkarki nożne - XI miejsce w klasyfikacji końcowej zawodów.

Do pomiaru zmiennych będących przedmiotem badań wykorzystano:

—    podskalę filozofii życiowej (FŻ) służącą do pomiaru ogólnego poziomu poczucia kontroli, pochodzącą ze

1

Badania finansowano przez MNiSW w ramach projektu BW. III/21.

2

Badania przeprow adzono w sierpniu 2007 r., podczas letniej uniwersjady w Bangkoku.