3329133159

między dwoma działaniami (zmianami) wbrew ich powierzchownej odmienności i uznawać dwa działania (dwie zmiany) za różne mimo powierzchownych podobieństw. W jaki jednak sposób odróżnić rzeczywiste podobieństwo czy różnicę od powierzchownych? Nie rozwiąże tego problemu żadna arbitralna konwencja definicyjna, a to dlatego, że ma on charakter empiryczny.

Jeśli pewną klasyfikację, na przykład działań <X^A,    X^N>,

wykorzystamy do uporządkowania twierdzeń teorii wychowania, to wyznaczy ona jednocześnie klasy skorelowanych z działaniami zmian <Z^A, Z⁸,..., Z^N>. Otóż by całe to porządkujące przedsięwzięcie miało sens, różnorodność elementów dowolnej klasy Z^J powinna być mniejsza niż różnorodność w pełnym zbiorze Z. Wymaganie to tym samym staje się empirycznym kryterium trafności dowolnej klasyfikacji poprawnej logicznie.

Mówiąc inaczej, trudności z porządkowaniem twierdzeń, z którymi nie od dziś pora się pedagogika, wynikają z faktu, że nawet najprostsza, przedmiotowa systematyzacja wymaga uprzedniej klasyfikacji zmiennej X (lub 2). Ponieważ zaś zmienna ta jest wielowymiarowa, oferuje wiele różnych kryteriów klasyfikacyjnych, między którymi nie można dokonać wyboru wedle żadnej zasady a priori. W tym sensie trudności te żywo przypominają kłopoty, z którymi się zetknęła i które ostatecznie przezwyciężyła systematyka biologiczna, zastępując sztuczne systemy klasyfikacyjne systemami naturalnymi. Czy istnieje podobna szansa dla teorii wychowania?

Wydaje się, że jedyną drogą jest odwołanie się do pojęcia mechanizmu zmiany struktury regulacyjnej. Mechanizm taki jest konstrukcją teoretyczną, która wyjaśnia, dlaczego spośród praktycznie nieskończonej listy wpływów, jakim podlega człowiek w każdym momencie swego życia, tylko niektóre prowadzą do względnie trwałych zmian w jego wewnętrznej strukturze psychicznej. Sięgnijmy do analogii. Kawałek złota posiada strukturę, dzięki której opiera się działaniu różnych czynników fizykochemicznych z kilkoma jednak wyjątkami — można go na przykład rozpuścić w tak zwanej wodzie królewskiej. Jeśli chemia lub fizyka wyjaśnią tę prawidłowość w kategoriach struktury tego metalu, powiemy, że został określony mechanizm zmiany jego

14