3654574650

Wstęp

Na długoczasowy pozytywny wynik rehabilitacji protetycznej składa się wiele czynników. Duże znaczenie oprócz wiedzy i doświadczenia lekarza stomatologa oraz staranności wykonawstwa laboratoryjnego odgrywa umiejętność trafnego wyboru odpowiedniego materiału i techniki wykonania uzupełnienia protetycznego. Długi okres funkcjonowania uzupełnienia stałego, lub ruchomego w jamie ustnej, bez powodowania uszkodzeń tkanek narządu żucia i zaburzeń jego czynności uwarunkowany jest jego odpornością na czynniki termiczne, chemiczne i mechaniczne oraz obojętnością dla środowiska jamy ustnej. Te wszystkie właściwości spełniają uzupełnienia wykonane techniką galwa-noformingu (elektroformingu). Dlatego też oprócz konwencjonalnej metody wykonawstwa uzupełnień protetycznych techniką traconego wosku oraz systemów całoceramicznych, godna polecenia jest technika galwanoformingu umożliwiająca wykonanie metalowych elementów uzupełnienia protetycznego z czystego złota (99,99%). Proces galwa-nizacji polega na wytwarzaniu powłok metalowych w procesie elektrolizy tj. przez wydzielanie z roztworu elektrolitu jonów złota, które gromadzą się na jednej z elektrod, którą stanowi model pokryty lakierem przewodzącym prąd (będący wówczas katodą) homogennych atomów złota formując „warstwa po warstwie” czapeczkę ze złota (1,2).

Twórcą metody galwanoformingu był Rogers (3), który w 1961 roku w Australii opracował tę metodę do wykonania matrycy ze złota dla lanych wkładów koronowych, a w późniejszym czasie do wykonania metalowej czapeczki do napalania porcelany. Wadą tej oryginalnej metody było stosowanie toksycznych roztworów cyjanków, czasochłonność i duży koszt urządzeń, oraz niemożliwość zastosowania tej technologii w małych laboratoriach protetycznych. Z tego powodu proces ten został rozpowszechniony dopiero w latach osiemdziesiątych XX wieku, po wprowadzeniu w 1983 roku systemu Gramma przez Wismanna i Schwarza (4). Zaletą tego systemu było bowiem zastosowanie roztworu obojętnego elektrolitu na bazie siarczanu amonowego złota i dostosowanie tej technologii do małych pracowni dentystycznych. Historia zastosowania złota w stomatologii sięga ponad 2 tysięcy lat. Już cywilizacje starożytnych Etrusków, Inków, Majów wykorzystywały złoto do wykonywania pierwszych koron i mostów. Jednak trudności pozyskiwania czystego złota dla celów medycznych powodowały, że złoto było używane w postaci stopów z innymi metalami: miedzią, selenem, platyną, niklem, chromem, berylem. Na skutek dyfuzji jonów metali nieszlachetnych z powłoki tlenkowej ich powierzchni do otaczających tkanek połączenie takie mogło powodować reakcje uczuleniowe i stany zapalne przyzębia brzeżnego. Złoto 24-karatowe powstałe w procesie elektrolizy ma lepsze właściwości fizykochemiczne i biologiczne, niż stopy złota. Cechuje się odpornością na korozję, działanie kwasów i zasad, tworzenie przebarwień nalotowych. Daje się spawać na zimno, jest bardzo rozciągliwe i kowalne oraz ma ciepły żółty kolor. W procesie galwaniza-cji powstaje monometal, a nie stop. Różnica w stosunku do tradycyjnego pozłacania polega na tym, że na modelu uzyskiwane są samonośne struktury powierzchniowe o pożądanym kształcie i grubości (5, 6). Złoto w galwanicznej formie różni się również czystością od materiałów odlewanych, gdyż w procesie odlewania powstają nieczystości z tygla lub masy osłaniającej. Ilość ich wzrasta z każdym kolejnym użyciem tygla.

Wykonawstwo kliniczne i laboratoryjne

Postępowanie kliniczne wykonywania stałych uzupełnień protetycznych techniką galwanoformingu nie odbiega od zasad ogólnie przyjętych dla procedur klinicznych przy wykonywaniu protez stałych. Natomiast postępowanie laboratoryjne wymaga stosowania odpowiednich odczynników, materiałów pomocniczych oraz urządzeń. Obecnie proces galwanizacji jest przeprowadzany w specjalnych sterowanych elektronicznie urządzeniach np. ACG (Wieland), Helioform (Hafner), Grammat (Gramm) produkcji niemieckiej, a używanym elektrolitem jest kompleks aminu złota powstałego z sulfidów. Urządzenia te składają się niezależnie od firmy z trzech podstawowych części: pokrywy zaopatrzonej w trzy pary trzymadełek, wanny galwanicznej wypełnionej elektrolitem oraz sterownika z mikroprocesorem. Proces powstawania podbudowy metalowej galwanicznego złota jest wieloetapowy. Po odlaniu wycisków z twardego gipsu technik otrzymuje podstawowy model gipsowy. Następnie

62 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2010, LX, 1