3574671453

DWIE ”HANNY”

W 2013-ym roku Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa opublikowała na okoliczność obchodów 150-ej rocznicy wybuchu powstania styczniowego unikatowy trzynastozgłoskowy⁴⁰ poemat „Hanna”o ofiarnym niepodległościowym zrywie Polaków, z oryginału opublikowanego w 1890 roku w Krakowie a przechowywanego w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej⁴¹. Autorstwo dzieła, jego odkrywca, etnolog Jan Płonka przypisuje Henrykowi Sienkiewiczowi, niemniej od dziesięciu lat nikt nie podjął się obrony tej hipotezy. Dawni recenzenci dzido docenili, choć nie rozpoznali⁴², jakkolwiek inny utwór o tytule „Hania” zaistniał już w ówczesnym świecie literackim wl875⁴³. Pisarz miał obiekcje przed upowszechnianiem swych wczesnych utworów, kiedy w tym samym roku belgijska tłumaczka zaproponowała mu przekład „Sielanki”⁴⁴. Powoli dojrzewała w nim myśl o uhonorowaniu poległych powstańców literackim testamentem⁴⁵. Supozycje o związku tytułu z nazwą miejscową (według legendy Anna Jagiellonka podróżowała na Ruś i w drodze zepsuła się jej karoca a miejscowość, w której spędziła nocleg nazwano jej imieniem)⁴⁶ stanowią dodatkową okoliczność potwierdzającą ten zamysł.

⁴⁰    Por. nieukończony poemacik bez tytułu, ze zbiorów pozostałych po Konradzie Dobrskim:

Sam nie wiem, jak mam weną poetyczną władać,

Jak wiersze, strofy, zwrotki i rymy układać:

Czy, szanując pojęcia w sztuce prawidłowe.

Ubrać swe myśli w szaty trzynastozgłoskowe Czyli też, Słowackiego zachwycony sławą Porzucić heksametry, a pisać oktawą [w Bielicach pod Warszawą, 1867]

[w:] Z teki młodzieńczej Sienkiewicza // Rok Polski. - Kraków. - R. 1, nr 4 (maj 1916), s.76-77

⁴¹    http://ibc.bi.ui.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=161678&from=publication&showContent=true

⁴²    Pan Guldenstern (nie wiem, czy to nazwisko czy pseudonim) przeczytał „Pana Tadeusza ” i przejął się nim tak gwałtownie, że postanowił napisać pendant do nieśmiertelnego utworu Adama [...] Jeżeli autor jest młody, to stanowczo może mieć przed sobą nawet wybitniejszą przyszłość literacką [w:] Kraj. - Petersburg. - R.9, nr 12, s.7 (4 kwietna 1890)

⁴³    Nowela Hania / przez Litwosa powstała na przełomie list. /grudz. 1875, pierwodruk w Gazecie Polskiej. -Warszawa, 1876, nr 2-6,9-11,18-21,25-30 (cykl "Z natury i z życia; II): obawy, że arkusze zostaną zutylizowane przez gospodynie domowe: Ej, „Haniu "!posmarują cię masłem, na czym w porównaniu ze swoim autorem wyjdziesz o tyle dobrze, że jeśli i jego chciano przyprawiać, to zawsze tylko z pieprzem i octem [w:] Mięszaniny [!] literacko-artystyczne I / Litwos // Niwa, 1879,1.16, s. 917

⁴⁴    Pani Poradowska [...] donosi mi, że tłomaczy obecnie dla „Revue” mała moją nowelkęp[od] tytułem „Sielanka”. Odpisałem jej, prosząc, żeby tego nie czyniła, gdyż to jest bardzo młodociany mój utwór, którego bym nawet w zbiorze pism nie pozwolił umieścić, 1890 [w:] Henryk Sienkiewicz : listy. Warszawa, 2007. T.3, cz.3., s. 441. Pierwodruk [w:] Bluszcz. - 1875, nr 39, s.305-8

⁴⁵    Wnuczka starego sługi Mikołaja, który walczył w Bitwie Narodów pod Lipskiem, Hania, młodzieńcza miłość, urastała powoli w poetyckiej kreacji do roli heroiny poematu. Sienkiewicz kończ)' pierwszą część „malej trylogii" autobiograficzną refleksją: Nadeszły smutne czasy [..] Burza rozwiała święte i ciche ognisko mojej wioski [...] Ja piórem na gorzki chleb powszedni zarabiam, a Hania... Hej łzy się kręcą! [w:] Stary sługa /

Litwos (cykl "Z natury i z życia; I) // Gazeta Polska. Warszawa. -1875, nr 258 (20 listopada)

⁴⁶    Hanna : poemat na tle powstania z 1863 r. Przedmk I / posl. Jan Pionka. - Kraków : Renowator, 2003, s. XXIX : nota bene Sienkiewicz przechowywał w szkatulce„kilka paciorków z różańca Stefana Batorego i siedm pereł z naszyjnika Anny Jagiellonki" [w:] U Henryka Sienkiewicza / Ferdynand Hósick // Tygodnik Illustrowany, 1900, nr 10

11