Do istotnych zasad odpowiedzialności należy zaliczyć zasadę wyrażoną w art. 26 ustawy wyłączającą bezprawność działania lub zaniechania określonego w art. 7, 11, 12, 15 i 16 ust. 2 uDFP, skutkującego przekroczeniem uprawnień do wydatkowania środków publicznych, do zaciągania zobowiązań albo niewykonania zobowiązań w kwocie nieprzekraczającej w roku budżetowym łącznie przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” zgodnie z art. 5 ust. 7 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.
W myśl przywołanego wyżej przepisu nie jest zatem naruszeniem dyscypliny finansów publicznych czyn polegający, przykładowo, na przekroczeniu zakresu upoważnienia do dokonywania wydatków ze środków publicznych (art. 11 ust. 1 uDFP), skutkujący przekroczeniem planu wydatków jednostki w kwocie nie wyższej niż przeciętne wynagrodzenie (łącznie w skali roku).
Pamiętać należy, że przepis art. 26 uDFP wyłącza bezprawność działania lub zaniechania tylko w przypadku czynów opisanych w przepisach art. 7, 11, 12, 15 i 16 ust. 2 uDFP. Z woli ustawodawcy nie wszczyna się w tych przypadkach postępowania ze względu na pewien próg kwotowy, zmieniany co roku obwieszczeniem Prezesa GUS-u. Niewątpliwie ratio legis tego przepisu tkwi w tym, aby nie uruchamiać całej procedury postępowania o naruszenie dyscypliny finansów publicznych w sytuacjach, gdy skala naruszenia jest niewielka.
W uDFP ustanowiona została także zasada przesądzającą o tym, że w niektórych przypadkach wobec sprawcy czynu nie dochodzi się odpowiedzialności. Przypadki te wymienione zostały w art. 27-29 uDFP.
Okolicznościami tymi są:
• działanie w stanie nadzwyczajnym, gdzie nie dochodzi się odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w przypadku działania lub zaniechania działania podjętego wyłącznie w celu ograniczenia skutków zdarzenia losowego (art. 27 ust. 1 uDFP),
• znikomy stopień szkodliwości konkretnego czynu, jako czynu sprzecznego z prawem, ale i zarazem czynu, którego stopień szkodliwości dla ładu finansów publicznych jest znikomy (art. 28 ust. 1 uDFP),
15