Do grona sojuszników kręgosłupa należy zaliczyć:
1) prawidłową kondycję fizyczną, która winna charakteryzować się normalnie rozwiniętym i nieuszkodzonym narządem ruchu oraz niezakłóconymi czynnościami narządów wewnętrznych;
2) zrównoważoną osobowość psychiczną, która winna charakteryzować się zdolnością hamowania napięć emocjonalnych oraz rozsądkiem przy podejmowaniu wszelkiego działania;
3) dobroczynne środowisko, które winno charakteryzować się dogodnymi warunkami bytowania oraz sprzyjającymi okolicznościami dnia codziennego.
Zagadnienie korzystnie oddziaływujących na krągosłup wpływów sprowadza się w zasadzie do możliwości, jakie są nam dane i jakie mamy sobie sami stworzyć. Jakość biologiczna ustroju przekazana jest nam genetycznie, a losowo dane są nam okoliczności, w których żyjemy. Natomiast w granicach naszych możliwości leży pielęgnowanie ustroju, w jaki wyposażyła nas natura, a także ulepszenie środowiska, w którym przebywamy. W dużej mierze od nas samych zależy, żeby przyjazne kręgosłupowi wpływy nie przekształciły się we wrogo oddziaływujące czynniki. Dotyczy to głównie naszej motoryki.
Racjonalna działalność ruchowa polega na równomiernym rozłożeniu poczynań eksploatujących i regenerujących narząd osiowy. Pamiętajmy więc, aby w czasie pracy nie doprowadzić do nadmiernego obciążenia kręgosłupa i aby wypoczynek był dla kręgosłupa prawdziwą rekreacją, a nie bezsensowną lub nieuświadomioną eksploatacją. Takie postępowanie wymaga poznania własnego kręgosłupa, jego wydolności i jego potrzeb w różnych fazach motorycznych; przy czym trzeba wiedzieć, że ruch nie tylko obciąża kręgosłup, lecz także wpływa zdecydowanie na jego rekreację, zaś niewłaściwa pozycja siedząca, nawet leżąca, przyczynia się wbrew pozorom, do zbytecznej eksploatacji kręgosłupa. Zakres własnych możliwości w działaniu na rzecz kręgosłupa uzależniony jest zarówno od naszej świadomości, postaw, zalet psychicznych, jak i od poziomu organizacji życia w naszym otoczeniu, a więc w domu, pracy, szkole itp.
Naturalnym wrogiem kręgosłupa, jak i całego organizmu, jest starzenie się, które jako nieuchronna ewolucja biologiczna, stanowi fatum wszystkich istot żywych. Obok starzenia należy wyróżnić proces przedwczesnego zużywania się tkanek tworzących kręgosłup, a szczególnie - krążków międzykręgowych. Proces ten wiąże się zarówno z tzw. skłonnościami osobniczymi, jak i przebytymi urazami i chorobami kręgosłupa, a także z zewnętrznymi czynnikami nadmiernie obciążającymi kręgosłup.
Pod nazwą: skłonność osobnicza kryje się cały szereg wrodzonych łub rozwojowych zmian-strukturalnych i zaburzeń funkcjonalnych, które powodują słabość kości, stawów, więzadeł i mięśni. Mogą to być:
l) odmiany anatomicznej budowy oraz wady kręgosłupa i innych części na-
34