3574672131

4.2. Rozwój zawodowy jako. _ 107

tego dojrzewałam, uważam się za dobrą nauczycielkę, ale nie byłam nią od razu. Natomiast jestem zadowolona, jestem, chyba nie zamieniłabym tego zawodu na żaden inny.

Identyfikacja z zawodem może mieć charakter częściowego, niepełnego utożsamienia. Ten rys zauważalny był w wypowiedziach nauczycieli, którzy godzą się z wymaganiami własnej roli zawodowej, ale nie utożsamiają się z grupą zawodową. W badanej grupie pojawiło się sporo negatywnych opinii na temat grupy zawodowej, między innymi sygnalizowali to: Bogdan, Joanna, Alina, Marta:

Joanna: Ja pani przyznam się, że ja w środowisku jakimś obcym nie przyznaję się, że jestem nauczycielem, bo to jest wstyd, bo my jesteśmy nieudacznikami, bo wielu jest takich, że aby tylko zaliczyć te 45 minut. Społeczeństwo widzi, że 18 godzin, pretensje tylko co do pensji, tyle wakacji.

Marta: Muszę powiedzieć, że ja się nie chcę utożsamiać z grupą zawodową nauczycieli. Wiem, jakie jest negatywne zdanie o nauczycielach i wiem, że ono jest bardzo często uzasadnione. I ponieważ ja chcę mieć dobre zdanie o sobie, to nie chcę, żeby mnie to dołowało.

Opinie te nie oznaczają bynajmniej braku kontaktu z kolegami i koleżankami z pracy. Wielu nauczycieli podkreśla, że ze współpracownikami łączą ich również pozaszkolne przyjaźnie czy koleżeństwo. Podobne wnioski potwierdzają badania, w których 78% badanych nauczycieli pozytywnie ocenia swoje kontakty z kolegami z pracy. W czasie wolnym od pracy 80% nauczycieli wiejskich i ponad 60% nauczycieli miejskich utrzymuje nieformalne, pozaszkolne kontakty z kolegami z pracy¹⁹. Wypowiedzi Marty i Joanny należy wobec tego odnieść do ogólnej oceny grupy zawodowej nauczycieli, choć ta ocena nie obejmuje często kolegów z własnego grona nauczycielskiego. Co ciekawe, negatywnej oceny grupy zawodowej nauczycieli dokonywały tylko te osoby, które nie wybrały zawodu w wyniku zainteresowań, marzeń czy wcześniejszych planów, ale przez przypadek, co może wskazywać, że jeszcze przed podjęciem pracy nauczyciela miały negatywne wyobrażenie na temat tego zawodu. Marta opisywała na przykład krytyczną ocenę zawodu nauczyciela, kiedy była młodą osobą, jej niechęć była na tyle silna, że respondentka deklarowała, iż „na pewno nigdy nie zostanie nauczycielką”.

Ostatnim rodzajem ustosunkowania do pracy jest brak identyfikacji zawodowej, polegający na tym, że nauczyciel nie wybrałby ponow-

^;<J J. Parafiniuk-Soińska: Opinie nauczycieli o sobie..., s. 268.