3685105521

1.2. Gospodarowanie energią w świetle współczesnych teorii - aspekt ekonomiczny

Problematyka związana z eksploatacją zasobów naturalnych” do których zaliczamy również zasoby energetyczne przez długi czas pozostawała poza głównym nurtem rozważań nauki. Dopiero prace Malthusa i Ricardo przyniosły istotny postęp w zakresie wykorzystania zasobów naturalnych.

Rozważania teoretyczne na temat zasobów naturalnych dotyczyły przede wszystkim ich ograniczoności¹⁶. Paradygmat Malthusa przyjmuje, że istnieje pewna absolutna granica zasobów, poza którą przestają one być dostępne. Teoria Malthusa opiera się na domniemanym prawie naturalnym; szczupłość zasobów oraz jej skutki przyjmuje on jako oczywisty aksjomat, ale go nie dowodzi. Natomiast Ricardo twierdzi, że zasoby naturalne są nieograniczone, co do ilości, ale są niejednorodne, tzn. są zasoby gorsze i lepsze. W miarę jak postępuje rozwój, trzeba sięgać po coraz uboższe zasoby, co podnosi koszty wzrostu gospodarczego i przez to wyznacza jego granice. Ricardo zakłada, że „społeczeństwo umie i chce zużywać zasoby w kolejności ich zmniejszającej się ekonomicznej jakości, to znaczy w efekcie następuje zwiększający się koszt jednostki produkcji”.³⁷

Zarówno Malthus jak i Ricardo pomijali w swoich teoriach postęp techniczny oraz możliwość substytucji za co byli krytykowani. Jednak podejście do zasobów naturalnych przez nich prezentowane, często było wykorzystywane do analiz procesów gospodarczych i stanowiło inspirację wielu nowych poglądów.

W ekonomii neoklasycznej podejście do problemów eksploatacji i wyczerpywania się zasobów naturalnych jest ściśle związane z poglądem, że rynek stanowi mechanizm koordynacji i optymalizacji działań jednostkowych podmiotów gospodarczych. Coraz rzadsze występowanie poszczególnych zasobów naturalnych będzie powodowało (w ujęciu neoklasycznym) wzrost cen tych zasobów, a to z kolei - rozwój substytucji. Nie powinny zatem powstawać bariery wzrostu z powodu całkowitego wyczerpywania zasobów podstawowych surowców naturalnych. Problematyka ta jest szczegółowo analizowana w ramach neoklasycznej teorii optymalnego wykorzystania zasobów naturalnych -

³⁵    Zasoby naturalne są pojęciem bardzo pojemnym i niejednoznacznym. Przyjęło się je definiować jako dobra materialne i związane z nimi usługi, które są częścią szeroko rozumianej Natury. Wyróżnia się wśród nich: substancje, energię oraz użytki. Specyficzną własność zasobów naturalnych stanowi to, że występują one jako jedność dobra materialnego i związanej z nim usługi. Usługi te nazywamy uźytecznościami zasobów naturalnych. Zasoby naturalne możemy zdefiniować jako dane pierwotne przez Naturę dobra materialne i związane z nimi użyteczności, które stają się obiektem gospodarowania.

³⁶    Znaczący wzrost zainteresowania problemem ograniczoności zasobów naturalnych miał miejsce dopiero wiatach sześćdziesiątych, kiedy to wiele krajów zaczęło dotkliwie odczuwać skutki szczupłości własnych zasobów surowcowych i tnidności w zwiększaniu importu. Z tych też powodów kwestię surowcową zaczęto ujmować w skali światowej.

³⁷    J. Bamett. Ch. Morse: Ekonomika zasobów naturalnych, PWE. Warszawa 1968, s. 4-5.