3685105524

zasobów nie przekreśla istoty bariery surowcowej, a jedynie nadaje jej inną treść ekonomiczną.⁴³ Potwierdzają to zresztą przedłużające się trudności surowcowe wielu krajów.

Na specyfikę gospodarowania zasobami naturalnymi zwrócił uwagę H. Siebert, podkreślając, że związana jest ona między innymi z warunkami eksploatacji, wysokimi kosztami pozyskania zasobów naturalnych (tzw. kosztami wejścia), wysokim stopniem koncentracji kapitału. Poddał on analizie zagadnienia ryzyka prywatnego, a w szczególności, społecznego, występującego w sytuacji braku dostosowania odpowiedniej do potrzeb gospodarki podaży nośników energii oraz problemy związane z występowaniem zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Z jego badań wynika, że dla zmniejszenia występowania ryzyka społecznego, konieczna jest instytucjonalna - obok rynkowej -regulacja sfery gospodarowania zasobami energetycznymi.⁴⁴

Problematyka wyczerpywania się zasobów naturalnych i ich ograniczoności we współczesnych poglądach ekonomicznych pojawiła się na szeroką skalę w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych.⁴⁵ Wynikało to z zaostrzenia i internalizacji współczesnego kryzysu ekologicznego. Zainteresowano się wówczas nowymi problemami powstającymi na styku gospodarki i środowiska. W badaniach współzależności między rozwojem gospodarki a stanem środowiska naturalnego wykorzystane zostało prawo entropii⁴⁶. Entropijność⁴⁷ procesów społecznych i gospodarczych wykazuje, że rozwijana dotychczas teoria ekonomii oparta jest na niewłaściwym paradygmacie.⁴⁸ Zgodnie zjego

⁴³    A. Podobiński: Ceny surowców mineralnych i ich znaczenie dla rozwoju handlu zagranicznego krajów socjalistycznych, Zeszyty Naukowe AGH. Zagadnienia techniczno-ekonomiczne nr 30/1981, s.25-27.

⁴⁴    Por.: H. Siebert: ..Institutional Arrangements forNatural Resources". Kieler Reprints. Kieł 1996.

⁴⁵    Por.: S. Czaja: Klub Rzymski a problemy ekologiczne, Aura nr 10/1988, s. 3-5.

⁴⁶    Zgodnie z prawem entropii, aby systemy społeczno-ekonomiczne mógł}' istnieć i funkcjonować, muszą pobierać energię i informacje z otoczenia. Entropijność procesów ekonomicznych polega na ciągłej przemianie niskiej entropii (np. w formie nośników energii) w wy soką (np. w formie odpadów lub ciepła emitowanego do atmosfery) w systemach otwartych.

⁴⁷    Entropia jest definiowana w różny sposób. Można jednak wyróżnić trzy podstawowe ujęcia: ściśle termodynamiczne, probablistyczne oraz informacyjne. Dla potrzeb rozważań ograniczymy się do przedstawienia jej intuicyjnego rozumienia. W najogólniejszy m ujęciu entropię utożsamia się z miarą nieuporządkowana (czyli stopnia dezorganizacji) badanego układu. Sarn termin entropia jest wieloznaczny, jednakże na gruncie termodynamiki ma on ścisłe znaczenie. Entropia pojawia się w procesie gospodarczym, ponieważ istotą tego procesu jest przekształcanie różnorodnych zasobów i sil przyrody w obiekty przystosowane do potrzeb człowieka. Warunek fizyczny realizacji procesu gospodarczego stanowi dostępność w przy rodzie odpow iednich zasobów⁷ charakteryzujących się wysokim stopniem uporządkowania, czyli niską entropią. Przekształcaniu ich w strumień dóbr użytecznych towarzyszy zmiana fonu energii - zamiana energii wolnej w związaną przy jej skończonej wielkości całkowitej. Zużywanie surowców oznacza wobec tego pobieranie z otoczenia niskiej entropii. W miarę przechodzenia surowca przez kolejne szczeble ..obróbki" w procesie produkcyjnym entropia wzrasta, aby następnie - po konsumpcyjnym wykorzystaniu przez człowieka - osiągnąć swoją wartość maksymalną w odpadzie, czyli produkcie, który uległ zużyciu. Z punktu widzenia termodynamiki proces gospodarczy jest przekształceniem niskiej entropii w wysoką. Por. B. Kamiński. M. Okólski: Teoria ekonomii a entropia. Ekonomista nr 2/1979.

⁴⁸    Por.: S. Czaja, Z. Jakubczyk: Spory wokół przedmiotu badań ekonomii politycznej (sayowsko-langowskie a ekologiczne ujęcie związków czlowiek-przyroda). Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu 1991. nr 572, s. 15-22.