3574672217

Zakończenie 167

z opisanymi sposobami interpretacji stabilizacji, zatem wskazują na możliwość odczytywania stabilizacji jako okresu: rozwoju, stagnacji lub wycofania we wszystkich lub w wybranych obszarach rozwoju nauczyciela.

Opisane wzory relacji, wywiedzione z nauczycielskich biografii, ukazują pole do dalszych poszukiwań badawczych, w których można, między innymi, wyróżnione relacje poddać weryfikacji poprzez zastosowanie badań ilościowych, a także podjąć pytanie o wzory relacji pomiędzy biografią a rozwojem zawodowym innych grup wiekowych lub zawodowych.

Na zakończenie warto zapytać: jakie znaczenie dla wiedzy o dorosłym i nauczycielu może mieć wiedza na temat związków między biografią a sferą aktywności zawodowej? Dostrzegam trzy przyczyny, dla których warto podejmować takie badania:

Pierwszym uzasadnieniem jest wymiar profesjonalnej działalności nauczyciela, związany z doskonaleniem jego pracy zawodowej. Nauczyciel, który potrafi określić, jak jego osobiste doświadczenia i droga zawodowa kształtują się wzajemnie, może bardziej świadomie wykorzystywać własne zasoby do planowania rozwoju zawodowego. W istotnych momentach drogi zawodowej, w chwilach porażek czy sukcesów może dostrzec, że uwarunkowania (a także skutki) takich zdarzeń zawodowych nierzadko sięgają daleko poza obszar jego pracy. Ponadto akceptując i kreatywnie wykorzystując zależności pomiędzy rozwojem indywidualnym i zawodowym, może czynić własny rozwój bardziej spójnym, zintegrowanym. Drugim obszarem znaczenia wiedzy o powiązaniach między indywidualnym rozwojem a działalnością zawodową jest wymiar andragogiczny, związany z pytaniem o to, na ile dorosły — nauczyciel, uczy się w ciągu życia intencjonalnie kierować swoją biografią. Opisane biografie wskazały różne scenariusze życia nauczycieli, obfitujące nierzadko w wydarzenia kryzysowe, jednak — to nie konkretne zdarzenia wpływały na przebieg rozwoju, lecz sens, jaki tym wydarzeniom nadał nauczyciel, i stopień, w jakim zaangażował się we własny rozwój. Badania ukazały, że nauczyciel, który w przeszłości i w obecnej fazie życia doświadczył wielu sytuacji trudnych, kryzysowych, może czerpać większą satysfakcję z życia niż ktoś, kto nie napotkał tylu trudności, jednak nie zaangażował się we własny rozwój, poddając się „biegowi zdarzeń”. Trzecie uzasadnienie istotności opisanych wzorów relacji może wynikać z zainteresowania wiekiem średnim. Wyniki moich badań potwierdzają konieczność rozpatrywania tego okresu jako kontinuum pomiędzy kreatywnością a stagnacją. Nauczycielskie biografie ukazały wachlarz różnorodnych możliwości ustosunkowania się człowieka dorosłego — do samego faktu bycia dorosłym w wieku średnim, a także do zadań rozwojowych tej fazy: od entuzjazmu i zaangażowania, przez uległość wobec losu, do niezadowolenia z obecnej fazy życia i związanych z nią zadań rozwojowych.