3725451495

3 Zjawisko tarcia

Tarcie jest zjawiskiem bardzo rozpowszechnionym w przyrodzie i niezwykle istotnym z technicznego punktu widzenia. Jak wiele zjawisk ma nie tyko ogólnie znany aspekt negatywny związany z oporami ruchu podczas ślizgania lub toczenia, którym próbuje się przeciwdziałać smarując współpracujące elementy, ale również jest wykorzystywane np. w układach hamulcowych.

W związku z ogromną różnorodnością istnieje szereg klasyfikacji tego zjawiska. Ze względu na stan ruchu tarcie dzieli się na statyczne, gdy przemieszczenie się ciał względem siebie polega jedynie na występowaniu częściowo odwracalnych przemieszczeń w obszarze zetknięcia (mikropoślizg) w przeciwieństwie do tarcia kinetycznego, dla którego obserwowany jest poślizg w skali makroskopowej. Ze względu na rodzaj ruchu wyróżnia się tarcie ślizgowe i toczne. Występowanie oporu w przypadku względnego przemieszczania się dwóch lub więcej ciał jest określane jako tarcie zewnętrzne. Jeżeli mamy do czynienia z oporami ruchu elementów tego samego ciała, któremu towarzyszy wydzielanie ciepła, jest to tacie wewnętrzne lub lepkość w przypadku płynów.

liczba Herseya r|v/p

Rys. 1 Zależność współczynnika tarcia //od bezwymiarowej wielkości rjv/p zwanej liczbą Herseya (77 współczynnik lepkości smaru wyrażony w [Pas], Włość obrotów na sekundę, p ciśnienie wyrażone w [Pa]) dla smarowanych łożysk ślizgowych [8],

Tarcie zewnętrzne suche zachodzi, gdy powierzchnie przemieszczających się ciał stałych stykają się bezpośrednio. Tarcie płynne występuje przy całkowitym przedzieleniu powierzchni trących się ciał stałych warstwą środka smarnego. Tarcie graniczne jest