4508806

Mandalę uznaje się za ilustrację modelu holistycznego i jednocześnie dynamicznego, gdyż wskazuje ona, że zdrowie jest determinowane przez fizyczne i społeczne komponenty środowiska oraz, że człowiek ma możliwość ich modyfikowania. Warte podkreślenia jest to, że w modelu tym zdrowie najpierw ujmuje się z perspektywy jego istoty, a dopiero później odnosi się je do zjawisk będących jego uzewnętrznieniem. W modelu tym zakłada się wzajemne powiązania pomiędzy człowiekiem, kulturą a środowiskiem. Mandalę tworzy szereg kręgów. Holistycznie rozumiany człowiek jest umieszczony w jej centrum. Najbliższym kręgiem otaczającym człowieka jest rodzina, traktowana jako najważniejsza struktura pośrednicząca między jednostkami i instytucjami społecznymi, łagodząca skutki oddziaływania społeczności i kultury, osłaniająca przed nimi. Jednocześnie rodzina stanowi najważniejszą grupę socjalizującą człowieka, która odgrywa zasadniczą rolę w kształtowaniu systemu wartości, z którego wynikają postawy i zachowania zdrowotne. Pozostałe determinanty zdrowia są rozmieszczone hierarchicznie na pozostałych kręgach. Najszersze kręgi stanowią kultura, czyli wartości kulturowe- postawy i przekonania oraz biosfera tak ważna dla każdego żywego organizmu.

Na stan zdrowia wpływają również zmieniające się warunki środowiskowe. W dzisiejszych czasach dla człowieka bardzo ważna jest higiena psychiczna, mająca na celu ochronę zdrowia psychicznego. Psychika ludzka podlega nieustannemu działaniu bardzo wielu bodźców, które często przekraczają zdolności adaptacyjne. Powoduje to zaburzenia równowagi psychicznej, doprowadzającej do wzmożonych stanów napięcia emocjonalnego i narastanie konfliktów wewnętrznych.

Zanieczyszczenie środowiska naturalnego stwarza duże niebezpieczeństwo dla odporności człowieka. Gdy to działanie zostanie zaburzone, np. przez zanieczyszczone środowisko, dochodzi do uszkodzenia mechanizmów obronnych - zwiększona jest wówczas skłonność do zachorowań. Czynniki zmniejszające odporność organizmu, znajdują się w powietrzu, którym oddychamy, w pokarmach i pożywieniu, które spożywamy - w środowisku, w którym żyjemy. Jednakże to sam człowiek przyczynił się do tak dużego wzrostu substancji szkodliwych w przyrodzie. Zanieczyszczenia środowiska prowadzą do powstawania chorób człowieka. Wiele chorób w obecnym czasie nosi nazwę chorób środowiskowych lub cywilizacyjnych. Wiele substancji chemicznych wnika do organizmu ludzkiego różnymi drogami powodując: choroby układu krążenia, choroby układy oddechowego, choroby skóry, alergie i uczulenia, choroby narządu słuchu i wzroku.

Emisje pyłów i gazów do atmosfery pochodzą z różnych źródeł, lecz największe zagrożenie stanowi rozwój motoryzacji, transportu oraz górnictwo i hutnictwo.

Środowisko przyrodnicze jest systemem wzajemnie powiązanych elementów. Jeśli połączenia te, tzn. przypływ energii i obieg materii, funkcjonują w sposób prawidłowy, to środowisko pozostaje w stanie równowagi, tzw. homeostazy. Szczególnym przykładem jest równowaga chemiczna. Rozwój przemysłu, rolnictwa, motoryzacji doprowadził do zachwiania równowagi chemicznej środowiska. Przejawia się to w stałym napływie do środowiska związków chemicznych szkodliwie działających na żyjące w nim organizmy, w tym i na człowieka. Szczególnie niebezpiecznymi truciznami środowiskowymi w Polsce są: metale ciężkie, pyły, związki siarki, związki azotu oraz pestycydy.

Działanie każdej z tych substancji na organizm zależy od rodzaju, stopnia toksyczności, dawki, czasu działania oraz od drogi wprowadzenia jej do organizmu.

Obecnie zanieczyszczeniu uległy już praktycznie wszystkie elementy środowiska, przy czym najwięcej uwagi poświęca się zanieczyszczeniom powietrza i wód, dziurze ozonowej oraz kwaśnym deszczom, gdyż mają one bezpośredni wpływ na zdrowie i życie człowieka.

Od zarania dziejów przyroda utrzymywała planetę w stanie złożonej równowagi. Każda żywa istota, każda roślina, skała czy kropla rosy, każde zwierzę miały swoje miejsce „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16