4597124125

ności w księgach wieczystych na rzecz osadników i repatriantów. Źródłem takim sa. także przepisy dekretu z dnia 6. IX. 1951 r., na mocy których osoby, które posiadają gospodarstwa rolne i prowadzą je osobiście lub przez członków rodzony żyjących z nimi we wspólności gospodarczej, a do dnia 7. IX. 1951 r. nie nabyły ich własności, stały się z mocy prawa właścicielami tych gospodarstw. Akty nadania, wydawane uprzednio na podstawie dekretu z dnia 6. IX. 1946 r., które nie przenosiły prawa własności do gospodarstwa na osadnika i repatrianta, jak również akty nadania wydane po dniu 7. IX. 1951 r., są tylko poświadczeniem własności gospodarstwa i określają wyłącznie osoby uprawnione oraz powierzchnię gruntów i innych składników gospodarstwa rolnego.

Ponadto na obszarze całego państwa, źródłem prawa indywidualnej własności chłopskiej są orzeczenia prezydiów powiatowych rad narodowych na podstawie wymienionego wyżej dekretu z dnia 18. IV. 1955 r. w przedmiocie uznania za właścicieli, siedzących na państwowych nieruchomościach rolnych, rolników — nabywców z przedwojennej nie zakończonej parcelacji bądź nadania na własność uprawnionym rolnikom-dzierżawcom gruntów państwowych. Orzeczenia takie stanowią podstawę do dokonania wpisu prawa własności w księgach wieczystyoh na rzecz nabywców z przedwojennej nie zakończonej parcelacji oraz na rzecz uprawnionych dzierżawców.

W myśl postanowień dekretu z dnia 18. IV. 1955 r. zostały zalegalizowane obszary gospodarstw utworzonych w normach większych niż to przewidywały podstawowe akty prawne, a ustanowione specjalnym zarządzeniem Ministra Rolnictwa i Ref. Roln. w granicach do 7, 12 i 15 ha na terenaoh Dawnych Ziem. Dekret ten ponadto daje podstawę prawną do uznania za właścicieli rolnóków-nabywców z przedwojennej, nie zakończonej parcelacji, w granicach norm obszarowych do 100 ha powierzchni ogólnej bądź 50 ha użytków rolnych, a więc w granicach władania przewidzianego dekretem z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej dla indywidualnej własności chłopskiej. Jest to zrozumiałe, gdyż dekret ten kończy przedwojenną nie zakończoną parcelację, w wyniku której tworzono często tak duże gospodarstwa.

Na cał}’m obszarze PRL osoby, które na podstawie różnego rodzaju aktów normatywnych, miały roszczenia do nadania — w zamian za przejęte na własność państwa niektóre nieruchomości rolne — innych nieruchomości rolnych tytułem ekwiwalentu otrzymywały takie nieruchomości na podstawie zarządzeń i roszczeń organów administracji rolnej. Nieruchomości zamienne, wydzielono w zasadzie w równej wartości szacunkowej, zwłaszcza na obszarze Ziem Odzyskanych, natomiast na obszarze Ziem Dawnych za zgodą uprawnionych wydzielano im nieruchomości rolne

0    mniejszym areale, głównie ze względu na to, że na tym terenie państwo nie dysponowało wolnymi gruntami, zwłaszcza z zabudowaniami.

Jeżeli chodzi o obrót ziemią w drodze cywilno-prawnej, to gospodarstwa rolne, hodowlane, nadawane nabywcom z reformy rolnej d osadnictwa, podlegały do lipca 1957 r., to jest do czasu wejścia w życie ustawy z dnia 13 lipca 1957 r. o obrocie nieruchomościami rolnymi (Dz. U. nr 39, poz. 172) ograniczeniom ustawowym i nie mogły być zbywane, dzielone, zastawiane i dzierżawione bez zezwolenia władz. Do pozostałych gospodarstw chłopskich miały zastosowanie ograniczenia wynikające z przepisów o obrocie nieruchomościami ziemskimi z okresu międzywojennego, zwłaszcza przepisy rozporządzenia tymczasowego Rady Ministrów z dnia 1 września 1919 r., a nawet przepisy ustawy carskiej z 1891 r.

Z powyższego wynika, że budowa podstaw socjalizmu na wsi jest w PRL zgodna z podstawowymi założeniami mark-sizmu-leninizmu, aczkolwiek sposób zdążania do socjalistycznej przebudowy wsi jest edmienny, gdyż PRL, uwzględniając warunki historyczne naszego kraju, nie przeprowadziła nacjonalizacji ziemi, lecz jedynie zlikwidowała klasę obszarników, przejmując jej majątki, bez odszkodowania, na własność państwa na cele reformy rolnej, a ponadto zachowała nadal indywidualna własność chłopską i tworzy nadal z własności państwowej gospodarstwa dla małorolnych

1    średniorolnych chłopów, a nawet umożliwia powstawanie ■wielkochłapskich w wyniku uwłaszczenia nabywców z przedwojennej nie zakończonej parcelacji.

Zgodnie z prawami rozwojowymi ustroju demokracji ludowej, to jest ustroju budującego się socjalizmu, partia

i państwo ludowe wysunęły już w 1948 r. program uspół dziielczenia wsi w oparciu o zasadę dobrowolności zrzesza nia się mało i średniorolnych chłopów w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych i w miarę wzrostu produkcji maszyn i traktorów. Powstały 4 wzorcowe statuty takich spółdzielni. W poprzednim okresie rozbudowano inne formy ruchów spółdzielczości rolniczej, zwłaszcza spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu oraz doprowadzono do rozwoju powiązanej ze spółdzielczością masowej kontraktacji. Program ten mógł być zrealizowany w oparciu o maksymalny rozwój sojuszu robotniczo-chłopskiego i zapewnienia w nim kierowniczej roli klasie robotniczej, co stanowiło gwarancję przezwyciężenia nieuniknionych wahań, przede wszystkim wśród średniorolnych chłopów i szybsza izolację elementów kapitalistycznych na wsi.

Mimo jasno sprecyzowanego programu i dużych osiągnięć zwłaszcza w stanie ilościowym rolniczych soółdzielni produkcyjnych, realizacja polityki partii i rządu na wsi została niejednokrotnie wypaczona prcez czynniki terenowe, a nawet przekształcała się często w jaskrawe nadużycia władzy i łamanie zasad praworządności ludowej, mające swoje źródło w niedocenianiu indywidualnej gospodarki chłopsKiej i znaczenia produkcji tych gospodarstw dla całej gospodarki narodowej. Wbrew wskazaniem partii miały miejsce przy organizowaniu rolniczych spółdzielni produkcyjnych naruszania zasady dobrowolności, zagwarantowanej konstytucją PRL i statutami spółdzielni, jak również tworzenia spółdzielni bez należytego przygotowania politycznego i ekonomicznego, niejednokrotnie kosztem i krzywdą indywidualnych gospodarstw chłopskich. Były ponadto przypadki doprowadzania gospodarstw wielkcohłcpskich do upadku, zamiast stosowania do właścicieli takich gospodarstw polityki ograniczania wyzysku oraz przypadki mechanicznego ustalania wymiaru obowiązkowych dostaw i świadczeń bez uwzględnienia konkretnych warunków miejscowych. Te wypaczenia i błędy pociągały za sobą osłabienie sojuszu Tobotniczo-chłopskiego i powodowały niejednokrotnie rozeźwięk pomiędzy członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych a indywidualnymi chłopami, którzy z takich czy innych względów nie wstąpili do spółdzielni. To wszystko nie sprzyjało umacnianiu się sektora spółdzielczego na wsi. jak również wzrostowi produkcji w gospodarstwach chłopskich. Polityka realizowana wówczas na wsi w myśl założeń, że im gorzej na odcinku własności chłopskiej, tym bliżej do socjalistycznej przebudowy wsi, doprowadziła między innymi i do tego, że państwo zmuszone było wydać w r. 1953 dekret

0    zagospodarowaniu użytków rolnych, nakładając obowiązek zagospodarowania na właścicieli, posiadaczy i użytkowników gruntów oraz stosować przymus zagospodarowania indywidualnych gospodarstw chłopskich przez jednostki gospodarki uspołecznionej, zespoły uprawowe, rolników itd.

W tym okresie miały miejsce liczne przypadki nieposza-nowanda własności chłopskiej, zwłaszcza nadanej w trybie reformy rolnej i osadnictwa oraz krępowania tej własności •różnymi ograniczeniami, bez tworzenia warunków między innymi do swobodnego dysponowania ziemią. Prace uwłaszczeniowe zostały w znacznym stopniu zahamowane. Nieudzielanie zezwoleń na przenoszenie prawa własności do nieruchomości rolnych doprowadziło w praktyce do obchodzenia przepisów o obrocie ziemią, to jćst do faktycznych podziałów nieruchomości rolnych, do zawierania transakcji kupna-sprzedaży., darowizny itd. w formie prywatnej.

Partia potępiła zdecydowanie te błędy i wypaczenia polityki rolnej na wsi. Po październiku 1956 r., w wytycznych styczniowych w sprawie polityki rolnej KC PZPR i NK ZSL, stojąc na gruncie socjalistycznej przebudowy wsi ii wychodząc z założenia, że jasne określenia i przestrzeganie w praktyce prawa własności sprzyja rozwojowi gospodarki chłopskiej, wysunęły na plan pierwszy, jako podstawowy i szczególnie ważny, problem uporządkowania prawa

1    stabilizację stosunków własnościowych ziemi poprzez jak •najszybsze zakończenie prac związanych z uwłaszczeniem nabywców z reformy rolnej i osadnictwa oraz opracowanie i wprowadzenie w życie ustawy o wolnym obrocie ziemią, znoszącej wszelkie istniejące ograniczenia wynikające z ustawodawstwa międzywojennego i powojennego.

Wytyczne styczniowe partii wychodzą zatem z założenia, że uporządkowanie stosunków własnościowych na wsi oraz poszanowanie prawa własności przyczyni się do wzrostu produkcji, a wzrost produkcji mało- i średniorolnych gospodarstw chłopskich nie stoi w sprzeczności z dalszym wzro-

445